سەبارەت بە ڕوداوەکانی دوای روخانی بەشار ئەسەد و کاریگەریەکانی لەسەر ناوچەکە بەگشتی و عێراق وکوردستان بەتایبەتی

گفتوگۆ لەگەڵ خەسرەو سایە سەرۆکی مەکتەبی سیاسی حزب 

ئۆکتۆبەر: روخانی بەشار ئەسەد سەرەتای گۆڕانکاریەکی سیاسی گەورەبوو نەك تەنها لە سوریادا، بەڵکو لە ئاستی ناوچەکەدا. چی وایکردوە کە دۆخەکە بەوجۆرەبێت؟ پێگەی جوگرافیای سیاسی سوریایە یان، ئامادەیی یاریزانە جیهانی و ناوچەییەکانە لە سوریا یاخود فاکتەری دیکەیە؟

خەسرەو سایە: بەدڵنیایەوە پێگەی جوگرافی هەر وڵاتێک لەگۆرانکاریەکاندا، ڕۆڵێکی خۆی هەیە، بەلام ئەوەی لەسوریا ڕویدا، بەشێکە لەدۆخیکی جیهانی و ناوچەیی و ڕۆڵی هێزە ئیمپریالیستی و ناوچەیی و ناوخۆییەکان، کە ساڵانێکە لە کێشمەکێش و ململانێدان.. ئێستا ئیتر ئەوە ڕوونبۆتەوە کەڕوخانی ڕژێمەکەی بەشار ئەسەد، بەرئەنجامی ڕیکەوتنی لەسەرەوەی هێزە جیهانی و ناوچەیەکانە، پاش ساڵانێکی زۆر لەجەنگ و کێشمەکێش و مونافەسەی میلیتاریستی، لەسەر دوبارەسازدانەوەی جیهان و دابەشکردنەوەی ناوچەکانی نفوز، بەتایبەتی لەڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. بەواتایەکی تر ئەوەی کە لە سوریا ڕوییدا، بەرئەنجامی شۆڕش و خەباتی خەڵکی سوریا خۆی نەبوو، بەڵکو ڕژێم چەینجێک بوو کە ئەمریکاو ڕوسیا، تورکیا و ئیران و قەتەر و ئیسرائیل و ولاتانێکی تری ناوچەکە لەپشتی پەردەوە لەسەری ڕیکەوتن. ئەمەش بەدوای شەڕی ئیسرائیل لەغەزەو لوبنان و لێدانەکان لە”بەرەی مقاوەمەتی ئیسلامی” و سەرەنجام لاوەکیکردنەوەی ڕۆڵی ئیران و وەکیلە ناوچەییەکانی، فرسەتی دا بە تورکیا وەک هێزێکی ناوچەیی ڕۆڵی سەنتەر چ لەوەلانانی بەشار ئەسەدو چ لەجێنشینکردنی محمد جۆڵانی و هێزێکی وەک “تەحریر شام”دا، کە تائیستاش ناوی لەلیستی تیرۆردا ماوە، بگێرێت. بەڵام ئەمە هێشتا هەموو بابەتەکە نیە، ئەوەی کە سوریای کردۆتە سەنتەری گۆرانکاریەکی فراوانتر لەناوچەکەدا، دۆخی ڕۆژهەڵاتی ناوەراست و ئەو گرێ و کێشانەیە کە چەندین دەهەیە بەچارەسەرنەکراوی لەم ناوچەیەدا ماونەتەوە. لەوانە:

یەکەم: سیستەمی ئەمنی ڕۆژهەڵاتی ناوەراستە، کە بەدوای شۆڕشی سالێ ١٩٧٩ ئیران و ڕوخانی شا، سەرەرای هەوڵدانی بەردەوامی ئەمریکا بۆ پڕکردنەوەی، بەبۆشایی ماوەتەوە. بەرجەستەبوونەوەی ڕۆڵی تورکیا و ئیسرائیل وسعودیە، لەروداوەکانی سوریادا، پاش وەدەرنان و کەنارخستنی ڕۆڵی ڕوسیاو ئێران، ئاماژەن بۆ هەولەکانی ئەمریکاو دەولەتانی ڕۆژئاوا، بۆ جێخستنی سیستەمێکی ئەمنی لەناوچەکەدا، کەناوی “ڕۆژهەلاتی نوێ”یان خستۆتەسەر.

دووەم: مەسەلەی فەلەستین و کورد، وەک دوو کێشەی چارەسەرنەکراو لەناوچەکەدا، بۆتە کارتێکی سیاسی بەدەست دەوڵەتان و هێزە سیاسیەکانەوە، بەجۆرێک کە بەرژەوەندیەکانیان بیخوازێ و بۆ ڕێکخستنەوەی پەیوەندیەکانی نیوانیان بەکاریبەرن و ئەمەش بەڕیگاچارەی چارەسەرکردنی ئەم دوو کێشەیە، بەخەڵکی ناوچەکە بناسرێت. سوریا وەک ولاتێک لەهەردو ئەم کێشەیەدا، ئامادەگی هەیە.

سێهەم: قەیرانی سیستەمی حکومەتی، وجودی کۆمەلێک حکومەتی لەرزۆک لەڕۆژهەڵاتی ناوەراستدا، کە کارامەیی خۆیان لەبەردەم سەرمایەو بازاڕی جیهانیدا لەدەستداوە، لەوانە عێراق، سوریا خۆی، لوبنان، فەلەستین، لیبیا، یەمەن و ئەفغانستان.. ئەم دەولەتانە کە نەک هەر ناتوانن ئارامی و ئیستقرار لەبەردەم سەرمایەو بازاری کۆمپانیاکاندا زامن بکەن، بەڵکو خۆیان بوونەتە کانونیك بۆ دەخالەتگەری دەوڵەتانی ترو سەرهەڵدانی دەستەو تاقمی میلیشیایی و تیرۆریست و خودی ئەمەش، سازدانەوەی سیستەمی حکومەتی و پێکهێنانی گۆرانکاری لەم وڵاتانەدای کردۆتە بابەتێکی ڕۆژ.

چوارەم: بە ڕوخانی ڕژێمی ئەسەد وەک یەکێک لەپێگەکانی ناسیونالیزمی عەرەبی، بۆشاییەکی ئایدیۆلۆژی لەجیهانی عەرەبدا پێکهاتوە، سوریا و عیراق و میسر، کە سێکوچکەیەک بون لەجێخستنی ئایدیۆلۆژیای ناسیونالیزمی عەرەبی و ساڵانیکی زۆر بەئالای سەربەخۆیی و دژی ئیمپریالیستی و سەرمایەداری دەولەتیەوە، ژیانی خەڵکی لەقاڵبدابوو، ئیستا ئیتر دەلاقەیەکی لەبەردەم سازدانەوەی دەولەت و بنەما ئابوریەکاندا، دروستکردوە، بەتایبەتی بەدوای ئەزمونێکی فاشیل کە ئیسلامی سیاسی و دیموکراسیەکی ئەمریکایی لەعیراق و ناوچەکەدا نیشانیان دا. .. هەموو ئەمانە ئەو چوارچیوەیەن کەدۆخی سوریا تێدا قەراری گرتووە. نابێت ئەوەش لەبیر بکەین کە سوریا بەپێچەوانەی ئەفغانستانەوە، کە ئەمریکا یەکلایەنە توانی پڕۆسەی ڕژێم چەینج و جیخسنی تاڵیبان یەکسەرە بەتەنها بباتە پێشەوە و دۆخەکە تێپەڕێنی، بەڵام لەسوریادا، وەک ئەوەی کەچەندین وڵات و هێزی جیهانی و ناوچەیی و ناوخۆیی بەهەموو ناکۆکی و بەرژەوەندیە جیاوازەکانیانەوە، دەخالەتیان تێدا هەیە، هەروا سادە نیە لەو ئالۆزیانەو ئەو ناڕۆشنیەی تێیکەوتووە، دەربازبکرێت.

ئۆکتۆبەر: هەیئەتی تەحریری شام وەکو ئەو هێزە دەردەکەوێ کە دەسەڵاتی بەشار ئەسەدی روخاندبێت و بووبێتە جێنیشینی دەسەڵاتەکەی بەشار. هاوکات دەرکەوتنەکانی ئەحمەد شەرع وا خۆی دەنوێنێ کەگۆراوە و وەک هێزیکی مەدەنی خۆی نمایش دەکات، لەلایەکی تریشەوە ئەمریکا و ووڵاتانی ئەوروپی وەکو فەرەنساو ئەڵمانیاو…. ووڵاتانی ناوچەکە پێشبڕکێی سەردان و کۆبونەوە دەکەن لەگەڵ ئەحمەد شەرعداو وەک سەرۆکی ولات دەیناسێنن، ئەم هەوڵانە ڕویان لەچ راستیەکە؟ ئایا ئایندەی دەسەڵاتی سیاسی سوریا بەرە وکوێ هەنگاو دەنێ؟

خەسرەو سایە: هەروەک ئاماژەم پێدا ڕوخانی ئەسەد بەرئەنجامی کردەوە سەربازیەکانی تەحریر شام نەبوو، بەڵکو بەپێی نەخشەو ڕیکەوتنێکی لەسەرەوەی دەولەتان و پشتتێکردنی ڕوسیاو ئەو گورزەبوو کە بەر ئیران کەوت کە بەهۆیانەوە فرسەتی دا بە تورکیا، ئەحمەد شەرع و گروپەکەی بکاتە ئامڕازی ڕژێم چەینج. تەنانەت خودی ئەم پلان و ڕیکەوتنە لەروی سەربازیەوە هاوکێشەی سەربازی بەقازانجی تەحریر شام گۆڕی تا بەرەو دیمەشق پێشڕەوی بکات. ئەمە لەکاتێکدایە کە پێشتر ئەم تاقمە لە وجودی هیزەکانی روسیاو ئیران و پشتیوانیکردنی ڕژێمەکەی ئەسەددا نەیتوانی لەحەڵەب بەولاوە قاچ درێژبکات. ئەگەر ئەم راستیە قەبوڵ بکەین ئەوا ئەحمەد شەرع لەم پڕۆسەیەدا، کراوە بەجینشین وئەرکی جێخستنی سیناریۆیەکی کۆنەپەرستانەی لەلایەن ئەمریکاو قەتەرو تورکیاوە پێسپێردراوە. نەک وەک ئەوەی کە میدیاکانی دەولەتان دەیانەوێت وەک ” سەرکردەیەکی گۆرانکاری” مۆری “جینشین” لەناوچاوانی بدەن.

لەبارەی ئەوەشەوە کە ئەحمەد شەرع زمانی گۆڕاوە، وەک هەر بەدیلێکی تری بۆرژوازی کە لە سەردەمانی ڕاگوزەردایە، دەبێ بەجۆرێک خۆی لەبەرچاوی خەڵک و ڕای گشتی جیهانی هەڵخات تا شەرعیەت و مەقبولەیەت وەربگرێ و سەرەنجام دەسەڵاتەکەی جێگیربکات. بەتایبەتی کۆمەڵگای سوریا وەک کۆمەڵگایەکی چینایەتی کە خەڵکەکەی شاری و سکولارە، هاوکات مێژوویەکی خوێناویان لەگەڵ ئەحمەد شەرع و هیزەکەیدا هەیە، بەسادەیی  قەبوڵ بکرێ، بۆیە ناچارە زمان و خۆنواندنەکانی بگۆڕێ و جەوهەری توندڕەوی و تاوانەکانی بشارێتەوە. ئەوەشی کە ئەمریکاو ولاتانی تر کەوتونەتە پێشبڕکێی سەردانەکانیانەوە بۆ دیمەشق و مامەڵەکردن لەگەڵ ئەحمەد شەرعدا وەک سەرۆکی وڵات، ئەڵقەیەکی تەواکاریە لەو سیناریۆ کۆنەپەرستانەیەی کە بەسەر خەڵکی سوریادا سەپاندیان. ئەمریکاو دەوڵەتانی ڕۆژااوا کە هێشتا ئەحمەد شەرع و گروپەکەیان لە لیستی تیرۆردا دەرنەکێشاوە، لە هەوڵی “بەمەدەنیکردنەوە” و جوانکردنی تیرۆریزمی ئیسلامیدان تا لەژێرناوی “پڕۆسەی ئاشتیانەی گوێزانەوەی دەسەڵاتدا” شەرعیەت بە ئەحمەد شەرع و هێزە ئینسانکوژەکەی، چ لەئاستی ناوخۆ و چ لەئاستی دەرەوەدا بدەن و وەک دەسەڵاتێکی “جینشین” ی ڕژێمی پێشوو، بەبێ ئەوەی نەخشەو سینارێۆی ڕژێم چەینجەکەیان لێتێک بچێت، جێگیری بکەن. لەڕاستیدا ئەوە ئەحمەد شەرع و تەحریر شام نیە کە” مەدەنی” بۆتەوە و لەبەرگی خۆی هاتۆتەدەرەوە، بەڵكو ئەوە دیموکراسی ئەمریکایی و ڕۆژائاوایە، بۆ بەرژەوەندیەکانی ئەمرۆیان تیرۆریزمی ئیسلامیان قەبول کردووە و جیگایان بۆ کردۆتەوە.

 

ئۆکتۆبەر: جێگاو پێگەی پرسی کورد لە سوریاو هێزەکانی سوریای دیموکرات چۆن دەبینن ؟ ئایا ئیمکانی ئەوە هەیە دۆخی سیاسی ناوچە کوردنشینەکان و ناوچەکانی ژێردەسەڵاتی هەسەدە بەو جۆرە بمێنێتەوە؟

خەسرەو سایە: سەرەتا دەبێ ناسیونالیزمی کوردو ستەم و مەسەلەی کورد لێک جیابکرێتەوە، بەتایبەتی کە ڕوداوەکانی سوریا، ئەحزابی ناسیونالیستی کوردی لەهەرچوار پارچەی کوردستان لەدەوری سیاسەتێکی راستڕەوانە و بگرە کۆنەپەرستانە، چالاک کردۆتەوە کە بەرژەوەندیەکانی چینی بۆرژوازی کوردی لەبەرچاوگرتوە، نەک چارەسەری کێشەو ستەمێک کە بەسەر خەڵکی کوردستانەوەیە لەسوریادا. تا ئەو جێگەیەی بەناسیونالیزمی کورد و هەسەدە و ئەوەی پێیدەڵین ئەزمونی خۆبەڕێوەبەری لەسوریادا پەیوەستە، خەریکە ئەو پێگەیەی کە لە سەردەمی داعشدا وەک هێز و مقاوەمەتێک کەجیگای پشتیوانی ئازادیخوازانی جیهان بوو بەرامبەر بەتیرۆریزمی ئیسلامی، لەدەست دەدا و بەرەو ئەو ڕیزبەندیە کۆنەپەرستانەیە هەڵدەخزێت کە لەڕوداوەکانی سوریادا شکڵیگرتووە. ڕیزبەندیەکی کۆنەپەرستانە کە سەنتەرەکەی دەسەڵاتێکی ڕاگوزەری تیرۆریزمی ئیسلامیە، کە جێگا پەسەندی ئەمریکا و رۆژاوا بێت و نوێنەرایەتی هەژمونی سیاسی تورکیاو قەتەر  بکات.  هەسەدە کە لەئێستادا بەهاوکاری سەربازی ئەمریکا سەرقاڵی کۆنترۆڵکردنی ناوچە نەوتیەکانی رۆژهەڵاتی سوریایە، هاوکات خەریکی دانوسانە لەگەڵ هەیئەی تەحریرشامدا بۆ چوونە ناو دەسەلاتەکەی و تەنانەت ئامادەیی پەیوەستکردنی هیزەکانی بەوەزارەتی بەرگری حکومەتە ڕاگوزەرەکەی ئەحمەد شەرعەوە نیشانداوە. ئەوە سەرەڕای ئەوەی هەسەدە هەڵوێستێکی ڕاشکاوانەی بەرامبەر بەو سیناریۆیەی کە ئەحمەد شەرع و هێزەکەی گەیاندە دەسەڵات نیشان نەداوە و زیاتر بەشوێن “لامەرکەزیەت ومافەکانی کورد” و ئیدارەدانی ناوچەکەی ژێر دەسەڵاتی خۆیەوەیەتی. بەوجۆرە ئەم سیاسەت و هەڵوێستەی هەسەدە ئاگاهانە بێت یان نائاگاهانە خەریکە دەبێتە بەشێک لەو هێزە جیهانی و ناوچەییانەی کە هەموو هەوڵێکیان لەئێستادا بۆ شەرعیدانە بەدەسەڵاتی ئیسلامیەکان بەسەرخەڵکی سوریاوە.

ئەوەی داهاتوی ئەم ناوچەیە چی لێدێت، مەعلومە کەوەک خۆی نامێنیتەوە و لەباشترین حاڵەتدا کە ئەگەر فشارەکانی ئەمریکاو فەرەنساو ئەڵمانیا و بەریتانیا لەسەر تورکیا، بەفیدراڵیزەکردنی سوریا بگات، ئەوا نمونەیەکی لێدەردەچیت کە لەعێراق تاقیکراوەتەوە. بەشێوەیەک لەشیوەکان ئەم نمونەیە دێنێتەوەیاد کە خەڵکی کوردستانی عیراق لەسایەی دەسەڵاتی شیعەکان و پارتی و یەکیەتی و بزوتنەوەی کوردایەتی و بە پشتیوانی ئەمریکا، لەژێرناوی چارەسەرکردنی کێشەی کورددا، ژیانیان بە دەستەوتاقمی وەک حەشدی شەعبی و مالیکی و حەکیم و عامری وگروپە چەکدارەکانەوە گرێدایەوە و مەسەلەی کوردیان وەک برینێک لەشوینی خۆیدا هیشتەوە. بێگومان ئەو ناڕۆشنی و ئەو ئاڵۆزیەو  ئەو گێژاوەی کە لەدۆخی سوریادا هەیە، بەتایبەتی لەغیابی بزوتنەوەیەکی بەهیزی شۆڕشگێرانەی چەپ و چینایەتیدا، ئەزمونی “ڕۆژئاوا” درەنگ یازوو وەک خۆی نامێنیتەوە و ڕووبەڕوی دەسەڵاتە کاتیەکەی ئیسلامیەکان دەبێتەوەو وبەرەوشەڕێکی ناوخۆیی ڕادەکێشێرێت. لەحالێکدا کە ئەمریکا بە هاتنەسەرکاری ترەمپ دەست لەپشتیوانیە سەربازیەکانی خۆی بۆ هەسەدە هەڵبگرێ و لەسوریا بکشێتەوە. بەلام لەهەموو بارودۆخەکدا، ناسیۆنالیزمی کورد و هەموو ئەو هیز و دەوڵەتانەی دەخالەتیان هەیە لەسوریادا کێشەی کورد وەک کارتێکی سیاسی بەکاردەهێنن بۆ بەرژەوەندیەکانی خۆیان و ئەوەی لەونیوەشدا زەرەرمەند دەبێتە خەڵکی کوردە لە سوریا.

 

ئۆکتۆبەر: جێگاورێگای چینی کرێکار و خەڵكی ئازادیخواز چۆن دەبینن؟ چەپ و کۆمۆنیزم دەبێ چ هەڵوێستێک بگرێتەبەر، تا چارەنوسی کۆمەلگا بەقازانجی خۆیان بەرەو ڕێچکەیەکی تر بگۆڕن؟

خەسرەو سایە: کرێکاران و خەڵکی زەحمەتکێش و ئازادیخواز، ژنان و لاوانێک کە لەبەهاری عەرەبیدا، بۆ ئازادی و یەکسانی و خۆشگوزەرانی پێیاننایەمەیدانەوە، جیگایەکی ئومێدبەخش بوون بۆ گۆرانکاری شۆڕشگێرانە و هێنانەکایەوەی کۆمەلگایەکی ئاسودە، بەداخەوە بەدەخاڵەتی هێزە جیهانی و ناوچەییەکان، سەرکوتکراو لەڕەوتی ڕوداوەکانی چەندساڵەدا ڕاپێچی سیناریۆیەکی ڕەشکرا، کەماوەیەکی دەوێت تا قامەتی خۆی لەژێر باری ئەو جەنگ و کاولکاریەی سەپێندرا بەسەرکۆمەڵگای سوریادا، ڕاستبکاتەوە. بەلام بەم حاڵەشەوە من پێموایە هەم جوڵانەوەی ئازادیخوازی ژنان ولاوان، هەم چەپ و کۆمۆنیزم و بزوتنەوەی کرێکاری لەسوریادا توانای سەردەرهینانەوەی هەیە، بەئاستێک کە لەبەرامبەر ڕیزی کۆنەپەرستان و ئەو سیناریۆیەی هێزە ئیمپریالیستی و ناوچەییەکان بۆیان چنیوە، ڕاوەستێت. بەتایبەتی کە دۆخی ناجیگیرو ڕاگوزەری دەسەڵات، فەزایەکی کرانەوەی سیاسی لەبەردەم کریکاران و بزوتنەوەی جەماوەری و هێزە سکولارو چەپەکاندا پێکهێناوە، کە ئەگەر بەئاسۆیەکی سیاسی و چینایەتی و بە گرتنەبەری تاکتیکی کارسازەوە پێبنێتەمەیدانەوە، دەتوانێت لاپەڕەیەکی تر لەدۆخی سیاسی ئیستای سوریادا هەڵبداتەوە. هاتنەمەیدانی ژنان و لاوان و ئازایخوازان لە یەکەمین هەینی دوای ڕوخانی ئەسەد، بەدروشمی ئازادی ژنان و سکولاریزمەوە بەرامبەر بە ئیسلامیەکان، ئاماژەیەکی سەرەتاییە بۆ توانای ئەم هێزە.

تا ئەو جێگەیەش کە بەڕۆڵی چەپ و کۆمۆنیستەکان دەگەرێتەوە، بەبڕوای من دەبێ لەیەکەمین هەنگاودا دەسەڵاتی ڕاگوزەری ئیسلامیەکان، کە جێگای پشتیوانی تورکیاو ئەمریکاو دەوڵەتانی ئەورپاو ناوچەکەیە، وەک بەدیلێکی کۆنەپەرستانەی سەروخەڵکی، بەئامانج بگرێ و ڕێگای پێنەدەن شەرعیەت و مەقبولیەت لەئاستی ناوخۆ و جیهاندا وەربگرێ. لەم ڕاستایەشدا دەکرێت جەماوەر هانبدرێ و لەشوراکان و ئەنجومەن و هەر ڕیکخراوەیەکی تری کرێکاری و جەماوەریدا لەخوارەوە و لەشوێنی کار و ژیان، لە سەرتاسەری سوریا پێکبهێنرێن، بەدەستبردن بۆ چەک بۆ پاراستنی ئاسایشی خۆیان، بۆ ڕێکخستنی ئیدارەی کۆمەڵگا و دروستکردنی بناغەکانی دەسەڵاتی داهاتوو تێبکۆشن. پێگرتنی ئەم بەدیلە دروست وەک بزوتنەوەی ژینا ئەمینی لەئێران مایەی پشتیوانیەکی گەورەی جیهانیەو دەتوانێ هاوکێشەی هێز بەقازانجی کرێکاران و زەحمەتکێشان نەک هەر لەبەرامبەر گروپە ئیسلامیەکاندا بگۆڕێ، بەڵکو لەپشتەوە دەستی دەخاڵەتی هێزە ئیمپریالیستی و ناوچەییەکان ببەستێت. ڕاگەیاندنی حکومەتێکی سکولار، یەکسانی هەمەلایەنەی ژن و پیاو، چونەدەرەوەی هێزی وڵاتان و کورتکردنەوەی دەخاڵەتیان لەسەر چارەنوسی خەڵکی سوریادا، هەڵگرتنی گەمارۆی ئابوری وگەیاندنی خێرای هاوکاری مرۆیی، ڕاگرتنی دیپۆرت و بەزۆر گەڕانەوەی ئاوارەو پەنابەرانی سوری، دەستەبەرکردنی ئارامی و ئاسودەیی بۆ خەلكی ناوچە کوردنشیانەکان و ڕاگەیاندنی مافی هاوڵاتی یەکسان و ئازادیەکان بۆ هەموو خەلكی سوریا و دەستڕاگەیشتن بەدەرمان و خۆراک و بوارەکانی ڕاگەیاندن بەخۆرایی، تا هەڵبژاردنی هەموو پۆستە ئیداریەکان بۆ بەڕێوەبردنی ولات و..  ئەمانە خواستی هەموو کرێکارێکی کۆمۆنیست، هەموو ژنێکی ئازادیخواز و هەر مرۆڤێکی سکولارە و ئەگەر جەماوەری لەدەوریان ڕێکبخرێ و لەبزوتنەوەیەکی شۆڕشگێرانەدا ناوەندی شارەکان بگرێ، بەدلنیایەوە دۆخەکە بەرەو گۆرانکاری شۆڕشگیرانە دەبات.

 

ئۆکتۆبەر: کاریگەریەکانی ئەو دۆخەی ئێستا لە سوریادا هەیە، لەسەر عیراق و کوردستان چۆن دەبێت؟

خەسرەو سایە: بەگشتی گورزێک کە لەئاکامی شەری ئیسرائیل لەغەزەو لوبنان لەنفوزی ئێران لە ناوچەکەدا کەوتوەو خودی ئەوەی کە هێزەکانی لەسوریادا وەدەرنراوە، لەڕووی سیاسیەوە حکومەتەکەی سودانی هێندەی تر لەرزاندووە و پێگەی لایەنە شیعەکانی سەر بەکۆماری ئیسلامی ڕوبەروی تەنگانە و هەڕەشە کردۆتەوە، باسی “سیاسەتی هاوسەنگ لەنێوان ئەمریکاو ئیران و وڵاتانی ناوچەکەدا” کە ڕۆژانە سودانی و سەرانی حکومەتەکەی دوبارەی دەکەنەوە ئاماژەیە بۆ کاریگەریەکانی دۆخی سوریا لەسەر عیراق. سەردانەکی ئەم دواییەی خودی سودانی بۆ ئیران، تا پەیامی ئەمریکا بگەیەنێت بەخامەنەیی سەبارەت بە بێدەنگکردنی میلیشیاکانی سەر بەئیران و چەککردنی حەشدی شەعبی لەعێراقدا، ڕێچکەی گۆرانکاریەک لەسیستەمی حوکمرانی ئیستای عێراقدا دەخاتەڕوو کەپێدەچێت سەربکێشیتە هەڵوەشاندنەوەی هێزی چەکداری یەکیەتی و پارتی و تەنانەت بەرەو هەلپێچانی هێزەکانی پەکەکەش لەشەنگال، وەک ئەنجامێك لە هاتنەپێشەوەی ڕۆڵی تورکیا لەڕوداوەکانی سوریادا.

بیگومان ئەمریکا نایەوێت دۆخی عێراق تێکبچیت و هەوڵدەدات خواستەکانی ئیسرائیل و تورکیا و دورخستنەوەی پەلامارە سەربازیەکانیان بەڕێگای دیبلۆماسی چارەسەرکات، بەلام ئەم هەوڵانە تاسنورێک بڕدەکاو بەپێویست دۆخی عێراق لەبەردەم روداوەکانی سوریادا بەناجێگیری و روو لەگۆرانکاری کتوپردا ڕادەگرێ، کەدیارە ئەمەش کاریگەری لەسەر باری ئابوری و کۆمەڵایەتی عێراق دادەنێ و ئاسەوارەکانیشی کوردستان دەگرێتەوە. بەلام بەتایبەتی تر، کاریگەری ڕووداوەکانی سوریا لەسەر کوردستان هەر ئیستا لەئاست پێکهاتنی کابینەی حکومەتی تازەی هەرێم دەرکەوتوە و ڕیزی حیزبە براوەکانی لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستاندا بەرەو گۆرانکاری بردووە، ئەوەتا تورکیا سەرانی پارتی و نەوەی نوێ و یەکگرتوی ئیسلامی بانگکردوەو بۆ ئەنقەرەو لەهەوڵدایە لەدەوری پێشرەویەکانی خۆی لەسوریاو ناوچەکەدا، کابینەیەکی حکومەتی وا لەهەرێمدا ساغبکاتەوە، کەلەژێر دەخاڵەت و نفوزی خۆیدابێت. ئەم هەوڵانەی تورکیا لەلایەکیترەوە بەلاخستنی پێگەی یەکیەتی و هەوڵدان بۆ تەریککردنەوەی وەک هێزیك کە لە میحوەری سیاسەتەکانی ئێراندایە، بەرۆشنی بەرچاوە. هەموو ئەمانەش بەهۆی ڕوداوەکانی سوریاو ئەو ڕیزبەندیە تازەیەی کەهێزەکان قەراریان تێداگرتووە، سەری هەڵداوە.

بابەتێکیتر پێگەی ناسیونالیزمی کوردە، کە بەدوای ڕوداوەکانی سوریادا، بوعدێکی ناوچەیی وەرگرتوە و بەدوای خۆیدا قەلشت و دابەشبونێکی سیاسی لەنیوان ئەحزابی ناسیونالیستی کورد لەکوردستانی عێراقدا پێکهێناوە، لەسەرێکەوە پارتییە کە ستراتیژی خۆی بەڕۆڵی تورکیاوە گرێداوەتەوە، وەک هیزێکی تەواوکەری حکومەتەکەی ئۆردوغان، لەدژی پەکەکەو “ڕۆژئاوا” کەوتۆتە جوڵەوە. پەیامەکەی مەسعود بەرزانی بۆ محمد شەرع کە گوایە “ڕیز لەمافی کوردانی سوریا دەگرێت” جگە لەوەی ئاماژەیەکە بۆ ڕاوەستانی پارتی لەسایەی سیاسەتەکانی تورکیا وشەرعیەتدان بە تەحریرشام، کە خۆی ئامڕازی دەستی تورکیایە، هاوکات هەوڵێکی تری پارتییە بۆ یاریکردن بەمەسەلەی کوردەوە لەسوریادا. بەتایبەتی کە پارتی پشتی ئەنەکەسە دەگرێ و لەژیرەوە خەریکی گەیاندنی هاوکاریە پێیان و لەژێر ناوی ” یەکڕیزی کوردانی سوریا”شدا لەهەوڵدایە، هێزێك بەرامبەر بە هەسەدەو پەیەدە لەکوردستانی سوریادا قوتبکاتەوە لەدژی پەکەک وهاوپەیمانانی. لەبەرامبەر پارتیشدا ئەوە یەکیەتیە کە بەتیژکردنەوەی “پرۆپاگەندەی کوردایەتی و براکوردەکانمان لەسوریا” هەم لەبەرەی ئێران ولایەنە شیعەکانی سەر بەئێران لەعێراقدا، لەدژی تورکیا وپارتی، لەپشتی پەکەکە و”ڕۆژئاوا”وە ڕاوەستاوە تا دەخاڵەت لەدۆخی سوریادا زامن بکات. بێگومان ئەم دوو ئاراستەیەش دابەشبوونی حیزبەکانی تری لەکوردستاندا بەدوای خۆیدا هێناوە و راستەوخۆ کاریگەری لەسەر پێکهێنانی حکومەت وشیوازی بەڕێوەبردنی کۆمەلگاو مانەوەی قەیرانەکان بەزەرەری خەڵکی کوردستان دادەنێ و ئەوان لەگێژاو و دڵەراوکیەکی بەردەوامدا ڕادەگرێ. بەدڵنیایەوە دۆخیکی ئاوا خەباتی چینایەتی و جەماوەری و خودی حیزبی ئێمەش دەخاتە مەوقعیەتێکی تازەوە…