hkkurdistan
موزەفەر عەبدوڵا
حزبی شیوعی کوردستان کەتا ساڵی ١٩٩٣ بریتی بون لە کۆمیسیونی کوردستانی حزبی شیوعی عیراق، ئەوە دوو دەیەیە لەگەڵ بچوکترین ئاڵوگۆڕی سیاسی وبەبێ هیچ ململانێ و کێشەو شەڕێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی لەگەڵ حزب ولایەنە دەسەڵاتدارە قەومی وئیسلامیەکان، دەکەوێتە بەر ڕەشەبای ئەو گۆڕانکاریانە و پاشەکشە دەکات و ئەمەش دەبێتە ئاکامی سەرهەڵدانی ڕەخنەو ناڕەزایەتی بەشێکی زۆری کادران و هەڵسوڕاوان و ئەندامانیان. ئەمجارەش لە دوای هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان لە ٢١ ئەیلولی ڕابردو ڕەخنەی کادرو ئەندامانیان، چ ئەوانەی تائیستا لە ڕیزەکانیاندا ماون وچ ئەوانەی چەندین ساڵە وازیان هێناوە، بە شێوەی ڕەوتێکی ڕیفۆمخواز ودەرکەوتنەوە بە شێوازی جۆراوجۆر بانگێشتی ڕیفۆرم له‌م حزبه‌دا دەکەن. لەم بارەیەوە چەندین کادرو هەڵسوڕاوانیان لە ناوەوەو دەرەوەی کوردستان وتاریان نوسیوەو تیایدا ڕەخنەو سەرنج و پێشنیارەکانیان بۆ ئەنجامدانی ڕیفۆرم –چاکسازی – خستۆەتە ڕوو. لەبانگەوازێکدا کەبە عەرەبی وکوردی بڵاویان کردۆتەوە بانگێشتی چاکسازی دەکەن. ئەم بانگەوازە که‌واژۆی دەیان کادری دێرین وبە ئەزمونیانی لەسەرە کە دەیان ساڵی ژیانیان لە پێناوی ئەو جۆرە لەشیوعەیەت، سه‌رفکردووه که بڕوایان پێی هەبووە و به‌قسه‌ی خۆشیان قوربانیا ن له‌پێناودا داوە. ناڕه‌زایه‌تیه‌کان هینده به‌ربڵاوه کادرانێکی نەوەی نوێشی گرتۆته‌وه و پەیوەست بوونە بەم بانگه‌شه‌یەوە. هەڵبەت وەک ئاماژەم پێدا ئەمە نە یەکەمجارە و ڕەنگە نەدوا جاریش بیت، کەئەم حزبە ڕوو بەڕووی ڕەوتی لەم جۆرە ڕیفۆرمخوازی و ناڕەزایەتییە دەبێتەوە. هەر لەم دوو دەیەیەدا دەیان وسەدان کادرو هەڵسوڕاویان وازیان هێناوە. جا یان ڕێکخراوو گروپی تریان پێکهێناوە. یاخود زۆریان چونەتە ڕیزەکانی حزبە دەسەڵاتدارە قەومیەکانەوە بە تایبەتی پارتی کە ئێستا بونەتە بیرمەندان و شرۆڤەکارانی سیاسی وپارتی و راوێژکارانی بارزانی. من هەوڵ دەدەم لێرەدا سەرنجە ڕەخنەییەکانم زۆر بەکورتی لە دووخاڵدا بخەمە ڕوو. هەم لەسەر خودی حزبەکەیان و هەم لەسەر ڕیفۆرخوازەکان بەو هیوایەم کە سودمەند بێت بۆ هاوڕیانی ڕیفۆرمخواز. خاڵی یەکەم: ئەوەیە کە ڕاستەوخۆ پەیوستە بەحزبی شیوعی کوردستان خۆیەوە وەک هەمو حزبە شیوعییەکانی سەر بەبلۆکی سۆڤیەتی پێشو. بە تایبەتی لەم ووڵاتانەی کەپێی دەڵێن جیهانی سێهەم، خاوەنی یەک بەرنامەو ستراتیژ وتاکتیک و کەلتوری سیاسی وکۆمەڵایەتین کەلە بازنەی داخراوی یەک بزوتنەوەو حزبگەلی ڕیفۆرمخوازی بۆرژوا ناسیونالیستیدا دەخولێنەوە.وە هەمو خواست و دروشمە دورو نزیکەکانیان بریتییە لە بەدی هێنانی ووڵاتێکی سەربەخۆ و گەلێکی بەختیار. ئەم دروشمەش کە ڕەنگدانەوەی بەرنامەکەیانە دورو نزیک پەیوەست نییە بە کۆمۆنیرمی مارکس وئەنگلزو بەرنامەی مانیفیستەکەیان و هەروەها ئاسۆی بەرنامە و ستراتیژی سیاسی لینینیزمەوە. بەڵکو جۆرێک له‌کۆمۆنیزمی بۆرژوازی ده‌خاته ڕوو که‌ناسیونالیزمو ڕیفۆرمیزمی بۆرژوازی دووکۆڵه‌که‌ی سه‌ره‌کیه‌تی. ئه‌م کۆمۆنیزمه به‌شیک نییه له‌کۆمۆنیزمی مارکس وڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئیعترازی دژی سه‌رمایه‌داری چینی کرێکار نییه‌و له‌باری مێژوویه‌وه به‌رهه‌می شکشتی شۆڕشی ئۆکتۆبه‌رو سه‌رهه‌ڵدانی ڕه‌واته‌کانی بۆرژوا کۆمۆنیستیه‌کانی دوای ستالینیزمه، که‌باوه‌شی به‌ناسیونالیزم وخۆگونجاندن له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاته بۆرژوازیه‌کاندا کردووه به‌ساده‌یی له‌به‌رامبه‌ر دینو کۆنه‌په‌رستیدا ده‌چه‌مێته‌وه. به‌واتایه‌کی تر کۆمۆنیزمێک که‌حزبی شوعی کوردستان پشتبه‌ستووه به‌هه‌مان ئه‌و کۆمۆنیزمه که‌‌له‌کۆتایی بیستەکاندا ولە له‌گه‌ڵ سه‌رهه‌ڵدانی ستالینیزمدا بۆ ولاتانی ”جیهانی سێهه‌م“ تیۆریزە کراو حزبه‌کانی بۆ دروست کرا، تا له‌ڕاستای سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی ڕوسیاو به‌رژه‌وه‌ندیه ئابوریو سیاسیه جیهانیه‌کانی بۆرژوازی ڕوسیاو ده‌سه‌ڵاته‌که‌یدا ڕۆڵبگێرن. به‌تایبه‌تی ئه‌م کۆمۆنیزمه به‌دوای مه‌رگی ستالین وهاتنه سه‌رکاری خرۆشۆف، ڕێبازی“ئاشتی چینایه‌تی“ و“ڕێگای گه‌شه‌ی ناسه‌رمایه‌داری“ گرته‌به‌رو که‌وته هاوپه‌یمانێتیه‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌حزابی قه‌ومیو ئیسلامیدا. به‌م جۆره ئه‌و ڕادیکالیزمه‌ی که‌له‌به‌رگی ”ئه‌نتی ئیمپریالیستی“دا پۆشیبووی داته‌کاندو هه‌رچی زیاتر له‌به‌ره‌ی ناڕه‌زایه‌تی جه‌ماوه‌ری دورکه‌وته‌وه. ته‌جروبه‌کانی حزبی شیوعی سوریا ومیسرو وحزبی توده‌ی ئێران وته‌نانه‌ت خودی ته‌جروبه‌ی هاوپه‌یمانێتی حزبی شیوعی عێراق له‌سالنی 58 وهاته‌نه‌سه‌رکاری حزبی به‌عس، که‌واهی له‌سه‌ر هه‌ڵسوکه‌وتی ئه‌م کۆمۆنیزمه بۆرژوازیه ده‌ده‌ن. دیارە جه‌وهه‌رو ناوەڕۆکی ئەو دروشمەی حزبی شیوعی هه‌رله‌سه‌ره‌تای دروست بونیه‌وه هه‌ڵگری بووه ڕووی لە پیشەسازی کردنی ووڵاتیکی سەربەخۆو دابین کردنی ڕیفاهیەت تا گەل لە سایەیدا بەختیار بێت. ئەمانەش بە هیچ شێوەیەک بەرنامەی کۆمۆنیزم و رەوتی لینینزم نەبوو. بەڵکو بەرنامەو ستراتیژی ناسیونال بۆرژوازی رووسی بوو. بۆ حزبیکی کۆمۆنیست گەر هەر لەسەرەتاوە کە پێکهێنانی خۆی ڕادەگەیەنێ لەپێگەو ڕوانگەی بەرژەوەندیە سیاسی و کۆمەلایەتی و فکریەکانی چینی کریکار وئاسۆی شۆرشی سۆسیالیستی سەربەخۆی ڕاشکاری ئەو چینەوە هەنگاو هەڵنەگرێت ئەوە هەر بەناو ناتوانێ کۆمۆنیست بیت. ئەمە پرس و کێشەی سەرەکی حزبی شیوعی کوردستان و عیراق وهەمو ئەو جۆرە حزبانەیه. ئاشکراشه که‌له‌گه‌ڵ ڕوخانی بڵوکی سوڤیه‌ت پشتی ئه‌م حزبانه چوڵ بوو وه‌هه‌ر زوو ڕەوتی خۆیان لەگەڵ باهۆزی دیموکراسی نیو لیبرالی ئەمریکاو ڕۆرژئاوا جوت کردو به‌ناوی ”پرۆسه‌ی دیموکارتیه‌وه“ له‌ڕیزی سیاسه‌تی ئه‌مریکاو هاوبه‌شێتی له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانانی تازه به‌ده‌سه‌ڵاتگه‌یشتوو ڕۆژئاوادا راوه‌ستا. ئەمە واقعی ترین بەڵگەن لەسەر ئەوەی ئەم حزبانە نوێنەری کۆمۆنیزمی چینی کریکارو مارکس نین. خاڵی دووەم: پەیوەستە بە ڕەخنەو ناڕەزایەتیەکانی هاوڕێ یانی ڕەوت و کەسایەتیەکانی ڕیفۆرمەوە کە ئەوانیش ڕەخنەکانیان لە ڕادیکالترین و شۆڕشگیڕترین باردا شۆڕ نابێتەوە بۆ بەرنامەو ستراتیژو ئاسۆی سیاسی ئەم حزبە. تەنانەت ڕەخنەیان لە دروشمو خواستەکانیش نیە. بەڵکو هەمو ڕەخنەو ناڕەزایەتی یەکانیان لە کارو کردەوەو هەڵویستی لاوەکی فڵان کۆمیتە ناوەندی وسکرتێرو ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی. ئه‌مانه‌ش ڕه‌خنه‌یه‌کی ته‌کنیکیه‌و ئەو پەڕەکەی گلەیی و توڕە بونە لەوەی حزب بۆچی زۆر بەلای پارتی و یان یەکێتیدا دەچێت و ناچێتە بەرەی ئۆپۆزیسیۆنەوە. یاخود گرفتی گەندەڵی ناو حزب و گوێ نەگرتن لە ڕەخنەی رەخنەگرەکانی ناو حزب. ئەم جۆرە ڕەخنانە، ناتوانی ڕه‌وتێکی شۆڕشگێڕانه‌ی کۆمۆنیستی نوێنه‌رایه‌تی بکا وسه‌ره‌نجامیش سنورێکی سیاسیو فکری له‌گه‌ڵ سه‌رکردایه‌تی باودا ناکێشێ وسه‌ره‌نجام ناتوانێ خۆی راگرێ. هەر لیرەشەوەیە کاتێک سەرکردایەتی حزبەکەیان کە گۆێیان لەم جۆرە ڕەخنانە دەبیت دەزانن ئەم ڕەخنانە نابێتە مایەی بچوکترین جیاوازی ڕیشەیی و بەمەش نابێتە فشارێکی سیاسی وکۆمەڵایەتی لەسەریان . هاوکات نەریت و کەلتورێکی سیاسی بیروکراتی کە بونی هەیە لەم حزبانەدا ئەمەش بۆ خۆی وا دەکات گوێ بەو ڕەخنە لاوەکی یانەش نەدرێت. هەر بۆیە لە ئاکامدا کادران و هەڵسوڕاوانیان دەکەونە پێشێلکاری پرانسیپە حزبی و ڕێکخراوەی یەکان وجۆریک لە بەرێ خستنی ناڕەزایەتی بەڕووی ڕابەری یەکەیان کاری ڕیسواگەریانە. دیارە کە ئەم نەریت و شێوازانەش هەرگیز نەریت و کەلتوری سیاسی و کۆمەڵایەتیه‌ش کۆمۆنیستی نییە وڕه‌نگدانه‌وه‌ی بێئاڵته‌رناتیڤی ڕه‌وتی ڕه‌خنه‌گرانه له‌سه‌رکردایه‌تی ئێستای حزبی شیوعی کوردستان. ته‌نانه‌ت به‌م ئاسته له‌ڕه‌خنه‌گریه‌وه گەر ئەم هاوڕی رەخنەگرە ڕیفۆرخوازانە ڕۆژێک لە ڕۆژان هەلیان بۆ بلوێ و ببنە ڕابەری ئەم حزبە هیچ لە بەرنامەو ستراتیژی و ئاسۆی سیاسی ئەو حزبە ناگۆڕێ. وە دوبارە ئەوانیش ڕووبەڕووی هەمان ڕەخنەو نارەزایەتی دەبنەوەو داوای چاکسازی دەکرێت. بۆیە لە ڕوانگەی کۆمۆنیزم و بەرژەوەندی سیاسی و کۆمەڵایەتی چینی کریکار و خەڵکی ئازادیخوازو یەکسانیخوازانەوە گەر ڕەخنەگران و کادرانی ڕەوتی ڕیفۆرمخواز لەناو ئەم حزبەدا دەیانەوێت ڕەخنەو پێشنیارەکانیان کاریگەری هەبێت و لە خزمەت ئەو ناوەدا بێت کە حزبەکەیان هەڵی گرتوە و ناوو و ناوەڕۆکی ئەم حزبە هاوڕێک بکەنەوە ئەوە پێویستە لەڕێگای ڕەخنەیه‌کی چینایه‌تیو وخۆجیاکردنه‌وه‌یه‌کی سیاسیو کۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه، جیاوازیه‌کانی خۆیان بخه‌نه‌ڕوو. دیاره‌ئه‌مه‌ش به‌گه‌ڕانه‌وه بۆ کۆمۆنیزمی مارکس و مانیفسیتی کۆمۆنیست ولێره‌شه‌وه گه‌ڵاڵه‌ی ئاڵته‌رناتیڤێکی سیاسی وڕیکخراوه‌یی به‌ده‌ست بهێنن.
ناوه‌ڕاستی نۆڤه‌مبه‌ری 2013
