hkkurdistan
وه‌ستانی جه‌نگ له‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵكدایه
نوری به‌شیر:
به‌پێی کۆبونه‌وه سێ قۆڵیه‌که‌ی ئه‌مریکاو روسیاو به‌شداری سعودیه له‌قه‌ته‌ر له‌ساڵی پارداو به‌دوایدا جنێفی سێ، به‌وپێه‌ش به‌رئه‌نجامی ته‌وازنی هێز له‌به‌ژه‌وه‌ندی روسیا، له‌ئاکامی پاشه‌کشه‌ی ئهمریکا به‌کۆمه‌ڵێک ده‌خاله‌تی زیاتری سعودیه‌ی هاوپه‌یمانی، قسه‌کرا له‌سه‌ر رێکه‌وتن و شه‌ڕ وه‌ستان و ده‌ورانی ئینتقالی ده‌سه‌ڵات له‌سوریادا ده‌ست پێبکات. هه‌موو لایه‌نه‌کان به‌روسیاشه‌وه له‌رۆشتنی به‌شار ئه‌سه‌د کێشه‌یان نه‌ما، به‌ڵام تا ده‌ورانی دوای ئینتقاڵ واته رێکه‌وتن و هه‌ڵبژاردن به‌به‌شداری ئۆپۆزسیۆنی لایه‌نگرانی ئه‌مریکاو سعودیه و ئهسهدو ده‌سه‌ڵاته‌که‌ی. هه‌ر له‌و ده‌ورانه‌ی کۆبونه‌وه‌ی قه‌ته‌ر تا جنێفی سێ کۆمه‌ڵیک ئاڵوگۆڕ رویدا، هاوکێشه‌ی هێزو سیاسه‌ته‌کانی له‌سوریاو ناوچه‌که‌دا گۆڕی. هه‌ر له‌کۆبونه‌وه‌ی سه‌رانی وڵاتان و ئۆپۆزسیۆنی ئیسلامی به‌سه‌رپه‌رشتی سعودیه، به‌بێ به‌شداری هێزه کوردیه‌کانی سه‌ر به یه‌په‌گه، قه‌راری نارادنی هێزی زه‌مینی چه‌ندین وڵات به‌سه‌رپه‌رشتی سعودیه‌و ناردنی فرۆکه‌ی جه‌نگی بۆ بنکه‌ی ئینجه‌رلیکی تورکی و به‌مه‌ش ده‌خاله‌تدانی تورکیا له‌وه‌زعی سوریا وه‌ک یه‌کێک له‌ته‌رفه هاوپه‌یمانه‌کان له‌گه‌ڵ سعودیه‌دا، قوڵبونه‌وه‌ی کێشه‌ی روسیاو تورکیا به‌دوای خستنه‌خواره‌وه‌ی فرۆکه‌ی جه‌نگی روسیا له‌لایه‌ن تورکیاوه. که‌مبونه‌وه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیه ئابوه‌ری و سیاسیه‌کانی تورکیا له‌په‌یوه‌ندیه‌کانی له‌گه‌ڵ داعشدا، زیادبونی لێشاوی په‌نابه‌ری و تورکیا وه‌ک ده‌روازه‌یه‌ک و قوربانیه‌کی زۆر په‌نابه‌ری به‌خنکان له‌ده‌ریای ئیجه‌دا. له‌ولاوه پێشره‌ویه‌کانی روسیا له ده‌خاڵه‌ت له‌سوریا به‌ناردنی چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نی و هێز بۆ سوریا له‌پاڵ سوپای ئه‌سه‌داو پێشره‌ویه‌کانی سوپاسی ئه‌سه‌د، زیادکردنی رۆژانه‌ی تۆپبارانی فرۆکه جه‌نگیکانی روسیا، دژ به‌داعش و نه‌سره‌و هه‌تا ئۆپۆزسیۆنی سوریاو مه‌ده‌نیشی گرته‌وه، کۆمه‌کی ته‌قه‌مه‌نی هێزه کوردیه‌کان چ له‌لایه‌ن روسیا چ له‌لایه‌ن ئه‌مه‌ریکاوه ئه‌مه وای کرد نواندی پێشڕه‌وی له‌گرتنه‌وه‌ی ناوچه‌ی تازه‌و به‌تایبه‌ت به‌ره‌و ره‌قه‌ی ناوه‌ندی ده‌سه‌ڵاتی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی داعش و هه‌ر ئه‌مه‌ش نیگه‌رانکردنی ده‌وڵه‌تی سعودیه‌و ده‌وڵه‌تی ئیسلامی ئۆردوگان له‌تورکیا و تۆپبارنی ناوچه سنوریه‌کانی سوریا وتورکیا و ناردنی هێز بۆ ناوچه کوردیه‌کانی تورکیا و ده‌ستپێکردنی جه‌نگ و کوشتاری کوێرانه‌و کوشتاری خه‌ڵکی مه‌ده‌نی زۆر و چڕ بونه‌وه‌ی ناڕه‌زایه‌تی له‌ئاستی جیهاندا دژی ده‌وڵه‌تی تورکیا، ئه‌مانه ته‌وازنی وه‌زعه‌که‌ی به‌قازانجی هێزه‌کانی به‌شار ئهسهدو روسیا گۆڕی. که‌مبونه‌وه‌ی نفوزی تورکیا و پارتی ( مه‌سعود به‌رزانی ) له‌سوریادا. ئه‌مانه هه‌مووی ئه‌وانه دیاربونی پاشه‌کشه‌ی ئه‌مریکاو هاوپه‌یمانانی بوو له‌درێژه‌ی جه‌نگێک بوو له‌هه‌لومه‌رجی سوریاو نوێنه‌رایه‌تیکردنی ئه‌و جه‌نگ و کوشتارو کاولکاریه که‌رۆژانه قوربانیه‌کانی خه‌ڵکی سوریا بوو.
به‌هه‌رده‌ره‌جه‌یه‌ک که‌جه‌نگی به‌وه‌کاله‌تی بێوێنه‌ی سوریا و به‌رنامه‌یه‌کی درێژخایه‌نتر که‌ئه‌مریکا به‌نیازی درێژخایه‌نتری جه‌نگه‌که بوو، به‌وه‌ی جه‌نگ دژی ده‌وڵه‌تی ئیسلامدی داعش، چه‌ندان ساڵ درێژه ده‌کێشێت. به‌ده‌خاله‌تی زیاتری روسیا له سوریا که‌مه‌وقعیه‌تێکی گرنگی هه‌بوو بۆی له‌ناوچه‌که‌دا، به‌رنامه‌ی ئه‌مریکای گۆڕی له‌به‌ر دریژ نه‌بوونه‌وه‌ی جه‌نگه‌و نائارامی بۆ وڵاتانی تری ناوچه‌که‌و نه‌هاتنه‌خواره‌ی مه‌وقعیه‌تی زیاتری ئهمریکا له‌ئاستی سوریا وناوچه‌که‌دا، به‌ناچاری ستراتیژی ئه‌مریکای گۆڕی و هێنایه خواره‌وه.
بۆ ده‌وارنی ئینتقالی، به‌مانه‌وه‌ی ئهسهدو بڕیار له‌سه‌ر وه‌ستانی جه‌نگ به‌به‌شداری ده‌سه‌ڵاتی ئه‌سه‌د و ئۆپۆزسیۆن، ئه‌وه‌بوو له‌جنێفی سێدا 27/2 دیاریکرا، که‌ده‌کاته دوێنێ و هه‌موو لایه‌نه‌کان هاوڕابوون، به‌ڵام هه‌ر دوێنێ که‌یه‌که‌م رۆژی ئاگربه‌سبوو ته‌قنینه‌وه رویداو، به‌دوایدا ئه‌مڕۆش هه‌ستانی فرۆکه جه‌نگیه‌کان که هێرشیان کردۆتە سەر دوو گوندی باکوری سوریا، ئه‌مه‌ش له‌لایه‌ن جێگری سه‌رۆکی هاوپه‌یمانی سوری ئۆپۆزسیۆن؛ نه‌غم الغادری و سعودیه‌و لایه‌نه‌کانی تری ئه‌م هاوپه‌یمانیه، به‌فرۆکه‌ی روسیاو سوپای سوریا ناوی ده‌به‌ن. ئه‌مه کاردانه‌وه‌و قسه‌ی جۆراوجۆری به‌شوێندا هات، له‌ئۆبامای سه‌رۆکی ئه‌مریکاو نه‌ته‌وه یه‌کگرتوه‌کان تا ده‌گاته ستیفان دیمستورای نوێنه‌ری نه‌ته‌وه یه‌کگرتوه‌کان بۆ سوریا و تاکید کردنه‌وه له‌سه‌ر پرۆسه‌ی ئاگربه‌ست به‌هه‌موو شێوه‌ک، وه دیاریکردنی سه‌ره‌تای مانگی سێ واته مانگی داهاتوو، بۆ درێژه‌ی ئاگر به‌سته‌که، وه ئه‌مه به‌ته‌نیا رێگاچاره‌ی داده‌نێن بۆ هه‌‌لومه‌رجی سوریا. ئه‌گه‌رچی هه‌ردوو لایه‌نی جه‌نگی به‌وه‌کاله‌تی سوریا له‌به‌ری ئه‌مریکاو روسیاش سورن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌م ئاگربه‌سته هه‌ردوو ته‌ره‌فی داعش و نوسره‌ی ئیسلامی تیا نیه، به‌ڵام، ئه‌وه دیارینه‌کراوه که ئایا هێزێکی چه‌کداری زۆری ئه‌م دوو لایه‌نه ئسیلامیه تیرۆریسته که‌له‌سوریاو عێراق و تورکیا بڵاون و به‌هره‌مه‌ندن له‌کۆمه‌کی هه‌مه‌لایه‌نه‌ی سعودیه‌و تورکیا و قه‌ته‌رو زۆرێک له‌وڵاتانی ئیسلامی و هاوپه‌یمانیه‌که‌ی ئهمریکا، چۆن رووبه‌ڕووی ده‌بنه‌وه.
به‌هه‌رحاڵ، به‌جیا له‌وه‌ی که‌ئه‌م رێکه‌و‌تنه‌ش بۆ وه‌ستانی شه‌ڕ درێژه‌ی هه‌مان شه‌ڕی پێنج ساڵه‌ی به‌وه‌کاله‌ته له‌سوریاو ئه‌مجاره درێژه‌ی دوو قۆڵی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی ئه‌مریکاو روسیا و هاپه‌یمانه‌کانیانه، چ ده‌وره‌ی ئیتقالی له‌پێکهێنانی حکومه‌ت و پێکهێنانی دواتری حکومه‌تی ئیتلافیش، له‌وێنه‌ی حکومه‌ته ده‌ستکرده‌که‌ی ئهمریکا له‌عێراقدا، هه‌ر له‌و سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندیه‌وه سه‌رچاوه‌ی گرتوه.
به‌ڵام تا به‌به‌رژه‌وه‌ندی خه‌ڵکی کرێکارو زه‌حمه‌تکێش، ئاواره‌ی ملیۆنی ناو سوریا و وڵاتانی ده‌وربه‌ری ده‌گه‌ڕێته‌وه، وه‌ستانی ئه‌م شه‌ڕه وه‌حشیه ئیسلامی و قه‌ومیه‌و وڵاته زلهێزه‌کان و وڵاتانی ئیسلامی ناوچه‌که، داسه‌پاوه به‌سه‌ر خه‌ڵکدا، وه‌ستانی جه‌نگ یانی وه‌ستانی سه‌عات به‌سه‌عات و رۆژبه‌رۆژی کوشتاری رۆژانه‌ی ژنان و مناڵان و خه‌ڵکی بێده‌سه‌ڵات و کاولکردنی خانوبه‌ره‌یه به‌سه‌ریاندا. یه‌ک کاتژمێر زوتر وه‌ستانی جه‌نگ، یانی وه‌ستانی شه‌ڕو کوشتارو ئاواره‌یی و کاولکاریه به‌سه‌ر سه‌ری خه‌ڵکه‌وه، به‌ناچار کارنامه‌ی ئه‌م ماوه‌یه‌ی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی داعشیش و باقی ئیسلامیه‌کان، چالاکی و جێگاورێگایان ده‌باته دواوه‌و لاوز ده‌بن. بۆیه وه‌ستانی جه‌نگ هه‌ناسه‌دانێکی خه‌ڵکه و گه‌رانه‌وه‌ی ئاواره‌کانه بۆ جێگایه‌ک ئه‌گه‌رچی وێرانکراوه، به‌ڵام به‌ناچار لایه‌نه‌کانی بڕیاری وه‌ستانی جه‌نگ ده‌بێ ژیانێکی باشتریان له‌وه‌ی ئێستا هه‌یانه بۆ دابین بکه‌ن و له‌ئاینده‌یه‌کدا خه‌ڵک بیر له‌رێگاچاره‌ی خۆی بکاته‌وه، بۆ ژیانێکی باشتر وه‌ک ئه‌وه‌ی ئێستا له‌عێراق کوردستاندا ده‌گوزه‌رێ.
28/2/2016
