hkkurdistan
ئامەدەکردنى، رێنوار جبار:
بەشى یه‌ک:
له‌کوردستان هەموو ساڵێک جارێک بیرەوەرى ڕاپەڕینو شوراکان ڕێزیان لێدەگیرێ. ناسیۆنالیستەکان ڕێز لەڕاپەڕین دەگرن بەبێ ئەوەى باسى شورا بکەن. بەڵام باسى ڕاپەڕین بێ باسى شوراو بێ نیشاندانى هەول و تەقەلاى جەماوەرى بەرینى کرێکارو زەحمەتکێش بۆ دامەزراندنى بەدیلێکى تر لەجێگاى حکومەتى هارو دیکتاتۆرى سەرمایە لەعێراق جگە لە تەحریفى مێژوو، ترسە لە ئیرادەى ئینسانەکانى ئەم کۆمەڵگایە کە هەر ئێستا لە مەیدان حازرنو بۆ ڕزگارى تێدەکۆشن. بزووتنەوە کۆمەڵایەتىیەکانى دواى ڕاپەڕین، یەکەمین تاقیکردنەوەکانى خەڵک بوون لە بەشە جیا جیاکاندا. کرێکاران لەکارگەو شوێنەکانى کارى خۆیاندا کەوتنە جم و جۆڵ و باسى شوراو ڕێکخراوەى کرێکارى و سەربەخۆیى کرێکارى، وە باسى سەروەری و ساحێب کۆمەڵ بوونى خۆیانیان دەکرد. کرێکاران لەزۆر شوێن ویستیان دەست بگرن بەسەر کارگەکانداو خۆیان بەرهەم هێنانى کارگە بەڕێوەبەرنو کۆنترۆڵى بکەن، کرێ زیاد بکەن، سەعاتى کار کەم بکەنەوەو… هتد. کۆمەڵانى خەڵکى زەحمەتکێش لەگەڕەکەکان دەیان ویست خۆیان ئەرکەکانى ژیانو مەسکەنو دابەشکردنى شتومەک لە ئەستۆ بگرنو لە شوراى گەڕەکدا یەکگرتووبن. ژنان، سەرەڕاى دابو نەریتى کۆنو فشارى فەرهەنگو سوننەتى مەزهەبىو پیاو سالارى، چالاکانە لە کۆبوونەوە جەماوەرىیەکاندا بەشدارىیان کردو ئەرکى جۆراو جۆریان بەئەنجام گەیاند. لاوان کە داهاتووى ڕوونى خۆیانیان بەدى دەکرد، لە دامەزراندنى دونیاى ئازادو بەختەوەرى خۆیاندا بەشۆڕو شەوقەوە بەشدارىیان دەکرد.) ئەمە بەشێکە لە پێشەکى کتیبى ( بزوتنەوەى شورایى لە کوردستانى عیراق ) کە لە ساڵى 1998 لەلایەن موزەفەر موحەمەدى و منەوە ئامادەکراوەو بڵاوکراوەتەوە. من بە پشت بەستن بە باس و بیرەوەریەکانى ئەو کتیبە هەوول دەدەم هەر جارەى تیشکێک بخەمەسەر لایەنێکى بیرەوەریەکان وتاقیکردنەوەکانى ئەم بزوتنەوە کرێکارى و جەماوەریە .
سەرهەڵدانى شوراکان لە کوردستان هەرچەندە روداوێکى تازەو ناکامل بوو بەڵام توانى مێژووى سیاسى و کۆمەڵایەتى کۆمەڵگاى کوردستان تا رادەیەکى زۆربگۆرێت، ئەگەر جاران تەنها دەبوایە خەڵک بۆ گوێگرتن لە سەرۆکى فلانە خێڵ و عەشیرەت و حیزبى ناسیونالستى کۆبوونایەتەوە و ملکەچیان نیشانبدایە، بە پێچەوانەوە لە شوراکاندا کرێکاران و جەماوەرى خەڵک بۆ قسەو باس لەسەر خواست و داواکاریەکانى خۆیان و جێ بەجێکردنى کۆدەبوونەوە، وە ئازادانە لە کۆبوونەوە گشتىیەکانى خۆیاندا نوێنەرانى واقعى خۆیان هەڵدەبژارد وە یان لایاندەبردن و دەیانگۆرین. باسى دەسەڵاتى شورایى و ئازادى بێقەیدو شەرتى سیاسى ویاساى کارى کرێکارى و یەکسانى هەمەلایەنەى نێوان ژن و پیاو، وە دابەشکردنى عادیلانەى سەروەت و سامانى کۆمەڵگا و بەهرەمەندبوون لە هەموو خزمەتگوزاریەکى گشتى و تەندروستى …تد ئەو دروشم و خواستە واقعیانە بوون کە شوراکان پێیانەوە دەناسرانەوە و لە هەوڵدابوون بۆ جێ بەجێکردنى. سەرەراى تەمەنى کورتى شوراکان و سەختى ئەو هەلومەرجەى کاریان تێدادەکرد، دەکرێ دەیان نمونەى زیندوو لە هەول و کۆششى شوراکان نیشان بدەین لە راستاى هەوڵى جێ بەجێکردنى ئەم دروشم وخواستانە. کاریگەرى ئەم بزوتنەوەیە بە ئەندازەیەک بوو کە ناسیونالیزم و حزبە دەسەڵاتدارەکانى ئێستاى کوردستان بە هەموو هەوڵ و توانایانەوە دەیانویست سەرکوتى بکەن و کاریگەرى لە سەر بیر و کارو کردەوەى کۆمەڵگا کەمبکەنەوە… ئەم بزوتنەوە کرێکارى و جەماوەریە هەرچەندە پاشەکشەى پێکرا، بەڵام بە هێزى خۆیەوە لە تەواوى مێژووى ئەم چەند ساڵەى دوایى کوردستاندا و لە کێشمە کێشى نێوان کرێکار و دەسەڵاتى بورژوازى کاریگەرى داناوە، لەگەل ئەوەشدا سەرهەڵدانەوەى سەر لە نوێێ ىشوراکان و رێکخراوکردنى جەماوەرى بەرینى کرێکارو خەڵکى زەحمەتکێش لە رێکخراوى جەماوەر ى و کۆمەلایەتیەکانى خۆیاندا وە ئاراستە کردنى بە ئاراستەى گۆرینى کۆمەڵگاو بەدیهێنانى ئایندەیەکى باشتردا، لە گرەوى بەهێز بوونى حزبێکى سیاسى و جەماوەری کۆمۆنیستیدایە.
بەشێک لە: بڕیارنامەى هاوبەشى نوێنەرانى شوراکانو “دەستەى بەرەو پێشبردنى بزووتنەوەى شورایى” دوورى یا نزیکى، دۆستایەتى یا دوژمنایەتى هەر حیزبو لایەنێکى سیاسى چەکدار یا بێچەک لە کۆمەڵدا بە ئێمەى کرێکارانو زەحمەتکێشانو خەڵکى ئازادیخواز، لەسەر بناغەى ئەم خاڵانەى خوارەوە دیارى دەکەین: 1- چەندە قازانجى ئێمەى چینى کرێکارو زەحمەتکێشانو خەڵکى ئازادیخواز دەسەلمێنێ. 2- چەندە پشتى داخوازىیەکانمان دەگرێ و دژایەتى لەگەڵ ناکا، چەندە دژایەتى ڕیکخراوە سەربەخۆکانمان ناکا. 3- چەندە بەهێزى جەماوەرى کرێکارو زەحمەتکێشو خەڵکى ئازادیخواز، لە هەموو مەیدانەکانى ئابوورى و سیاسى و کۆمەڵایەتى دا پشت دەبەستى و بۆ هێزو بیروڕاو بڕیارەکانى جەماوەرى ڕاپەڕیو ڕێز دادەنێ، وە پێش بەبەشدار بوونى ڕاستەخۆمان لە دەسەڵاتدارىیەتیدا ناگرێ. 4- چەندە ئازادىیە سیاسى و کۆمەڵایەتىیەکان دەپارێزێ و دژایەتى لەگەڵ ناکا. بەم جۆرەیە کە ئەو هێزو حیزبە سیاسىیانە لەگەڵ دۆستایەتى یان دژایەتى ئێمە بەرەو ڕوو دە بێ. 18/ 3/ 1991
بزوتنەوەى شورایى لە کوردستانى عیراق
بەشى دوو:
ئامەدەکردنى، رێنوار جبار:
کۆمیتەکانى ڕاپەڕین لەشارەکان یەکەم هەنگاوەکانى بزوتنەوەى شورایى، شوراکان هەرچەندە دیاردەیەکى تازەبوون لە کوردستان بەڵام هەروا خۆبەخۆ سەرى هەڵنەدا، بەڵکو ریشەى لە هەڵسورانى کرێکارى و کومۆنیستى ئەو رێکخراو و گروپە چەپ و کومۆنیستیانەدا بوو کە لەسەرەتاى هەشتاکانەوە وە بە کەڵک وەرگرتن لە دەرس و تەجروبەکانى مارکسزمى شۆرشگێر و پاشان کۆمۆنیزمى کرێکارى لە ئێران لە مەیداندا بوو وە چالاک بوو، پێش راپەرین لە لایەن ئەم رێکخراو و گروپە چەپانەوە چەندین دەستە و کۆمیتەى چەکدارى پێکهاتن. مانگى مارتى 1991، وڵاتى عیراق دواى شەڕِى خەلیج خاوەنى حکومەتێکى لەرزۆکو تێکشکاوو جەیشێکى زەبوون کراوبوو ، خەڵکێکى برسى و لەگەل مەرگ ڕووبەڕوو، بەڵام بەگشتى چاوەڕوانى ڕووداوى گەورەیان دەکرد. لەم هەلومەرجەدا هەڵسوڕاوانى کۆمۆنیستو ڕادیکال کە لە چەندین گروپو کۆڕوکۆمەڵى بچوکدا کاریان دەکردو لەسەرجەم شارەکان هەڵدەسوڕان، ئەوانەى یەکتریان دەناسى لە دەورى یەک کۆدەبوونەوەو لەسەرەتاى مانگى شوباتەوە یەکەمین دەستەکانى چەکدارى و کۆمیتەى ڕاپەڕین پێکهات. بۆ نمونە لە زۆربەى گەڕەکەکانى شارى سلێمانى کۆمیتەکانى ڕاپەڕین پێکهاتن لەوانە گەڕەکى خەبات، سەرشەقام، گۆیژە، هەوارەبەرزە، مجید بەگ، شێخ محیدین، سەرکارێز، گاوران، ئیبراهیم پاشا…لەشارەکانى تریش هەروابوو. دەستکرا بەهەڵسوڕانى عەمەلى بۆ کۆکردنەوەى چەکو تەقەمەنى، چەندین (جەیشى شەعبى) چەک کران، وە ڕژێم قوتابى قوتابخانەکانى چەکدار کردبوو، لەم ڕێگایەوە ژمارەیەک چەک دەستکەوتن وە ژمارەیەک قوتابى چەکداریش دەهاتنە ڕیزى کۆمیتەکانى ڕاپەڕین.چاوەڕوان دەکرا کە بەیەکەمین تەقە سەدان کەسى چەکدار لەماڵەکانیانەوە دێنە دەرەوە. هەواڵى ڕاپەڕینى چەکدارانەى شارۆچکەى رانیە وهەروەها هەواڵى تێک هەڵچوونو هەستانى باشورى عێراق بڵاوبوەوە، ئەمەش بووە مایەى وتووێژو سەرگەرمى لەنێو کۆمەڵانى خەڵکى شاردا. چەکدارەکانى حکومەتى بەعس ماتو مەئیوسو لەرزۆک دیار بوون، بەئاشکرا دیار بوو کە ئەوان تەنها حاڵەتى دیفاع کردن لە خۆیانیان هەیە، ئەمەش زیاتر گڕوتینى دەدا بەخەڵکو نیگەرانى لە بۆمبابارانى کیمیایى کەم دەبۆوە. ئێوارەى ڕۆژى 6ى مارت یەکەمین خۆپیشاندانى لاوان لە کۆڵانەکانو شەقامەکاندا بەشێوەى پەلاماردانو هەڵاتن دەستى پێکرد. چەکدارو پۆلیسو ئەمنى حکومەت تەقەى هەوایىیان دەکرد، لاوان کەوتنە حاڵەتى هەڵاتنو پاشاکشە کردنەوە بۆناوکۆڵانەکانو ماڵەکانیان، کەفو کوڵى خۆپیشاندانو ڕاپەڕین لەناو چاوانى هەموواندا دیار بوو، بەڵام نیشانەیەک لە ڕێکخستنى ڕاپەڕین نەدەبینرا.یەکەمین هێرشەکان لێرەولەوێ دەستى پێکرد.دیاربوو ئەوە دەبێتە تەرەقەى تایبەتى تەقینەوەیەکى زۆر گەورەتر. شەوى 6-7 / 3/1991 حکومەتى بەعس بۆ کۆنترۆڵى وەزعەکە، لەناوشاردا بەشەقامە گشتىیەکاندا بەسەیارە گەڕاو بەبڵندگۆ قەدەغەکردنى هاتوچۆ (منع التجول) ى ڕاگەیاند، ڕایگەیاند ڕۆژى 7ى مانگ نابێ کەس لەمال بێتە دەرەوە. لەم شەوەدا بەپێچەوانەى بڕیارى حکومەت تا بەیانى هەڵسوڕاوانو جەماوەرى خەڵک لە جم وجوڵدا بوونو سەردانى یەکتریان دەکرد، چەک پەیدا دەکراو خۆحازر دەکرا بۆ پێکدادانى بەیانى کە ئیتر کاتەکەى لەلایەن خەڵکو هەورەها لەلایەن حکومەتیشەوە دیار بوو. دەبیسترا کە هێزەکانى ئاسایشى ڕژێم خۆیان بۆ کوشتارێکى بەکۆمەل ئامادە دەکردو لەنێو خۆیاندا بڕیاریان داوە کە ئەگەر خۆپیشاندان دەست پێ بکرێت ئەوا دەرسێکى وا دەدەنە ئەو خەڵکە کە هەرگیز لەبیریان نەچێتەوە، بۆ ئەم مەبەستەش تانکو دۆشکەکانیان هێنابووە ناو شەقامەکانەوە. بەڵام ئەوان خۆ نەیاندەزانى لەگەل خۆپیشاندانى ئارامو دەست بەتال ڕووبەڕوو نابن. ئەوان پێیان وابوو تەنها هێزێک کە هەبێ هەر چەکدارەکانى “بەرەى کوردستانى” یەو ئەوانیش لەم دەوروبەرە نزیک نین، تەنانەت ئەوەى کە لە سنوورەکان تێپەڕ بووبوون بۆ ئەم دیو ژمارەیان کەمەو ئەمەش بۆ ئەوان مایەى دل گەرمى بوو، بەڵام خراپ حاڵى بوون. بەرەبەیانى 7ى مارت، کۆمیتەکانى ڕاپەڕین لە دوو گەڕەکى ڕۆژهەڵات باکورى شار خەڵکیان ڕژاندە سەر شەقامەکانو بەرەو ناوەندى شار وەڕێکەوتن. یەکەمین وەڵامى حکومەتیان بەتەقە دایەوە، بەم هۆیەشەوە چەکدارەکانى ڕژێم غافلگیر بون. جەماوەرى خرۆشاو لە ژنو پیاوو منداڵى گەڕەکەکان بە شوێن هەڵسوڕاوانى کۆمیتەکانى ڕاپەڕین بەکۆمەل و بەووتنەوەى دروشمو سروود بەرەو شەقامە سەرەکىیەکان ودائیرەکان و مەرکەزى پۆلیس و دامودەزگاکانى حکومەت بەڕێدەکەوتن. ترسو دوودڵى لە دەمو چاوى زۆربەى خەڵکدا دیارە.لەگەل یەکەم دەستڕێژى هێزەکانى حکومەتو وەڵام دانەوەى لە لایەن جەماوەرى چەکدارەوە، ترسى خەڵک دەشکێ، هێرشو پەلامار بەهەموو لایەکدا دەست پێدەکا.. تەواوى گەڕەکەکانى شار لە ماوەیەکى کەمدا لەسەربازانو چەکدارانى ڕژێم پاکرایەوە. هێزەکانى ئەمنو هێزى تایبەتى دەوڵەتى شەقامەکانیان جێهێشتو خزینە ناو بارەگا سەرەکىیەکانى خۆیانەوە لەناوەندى شارو سەنگەریان گرت. بەم جۆرە ڕاپەڕینى جەماوەر، کە هەر دەتگوت هەموو لە پێشەوە خۆیان بۆ ئامادە کردووە سەرانسەرى شارى گرتەوە. وە بۆ رۆژى دوایى (8ى مارت) تا ئیوارە دوایین بنکەى حکومەتى بەعس لەشارى سلێمانى (ئەمنە سورەکە) پاش شەرێکى سەخت دەستى بەسەردا گیرا و تەواوى شار کەوتە دەستى خەلک. هەر ئەم هەڵسوراوانەى دەستەو کومیتەکانى راپەرین کە ئیتر لە ماوەى ئەم دوو رۆژەى راپەریندا بوونە کەسى ناسراو و خۆشەویست و جێگا متمانەى خەڵکى گەرەکەکانیان یەکەم بنکەى شوراکانیان لە گەرەکەکانى خۆیان دامەزراند. وە بۆ ناساندن و بڵاوکردنەوەى فکرەى شورا چەندین بەیاننامەو پلاتفۆرم دەربارەى ئەرکەکانى دواى ڕاپەڕین بڵاوبوونەوە. لەگەڕەکەکاندا هەڵسوڕاوانى بزووتنەوەى شورایى دەست بەکارن. یەکەمین کۆبوونەوەکانى جەماوەر پێکدێن. هاوکات بنکەى حزبەکانى بەرە دامەزراوە، ئەمانە دواى ئەوەى شار لەلایەن خەڵکەوە کۆنترۆل کرا خۆیان گەیاندۆتە ناو شار. خەڵک بۆ ڕێکخراوبوون ئامادەن، هەموو چاوەڕوانن، تا بزانن ئەرکى سەر شانیان چىیە. چ شتێک دەمێنێتەوە، چ شتێک دەبێت بڕوات. لە ڕوانگەى حزبەکانى (بەرەى کوردستانى)، ئاڵ وگۆڕێکى ئەوتۆ پێویست ناکا. لەسەرەوە لەڕادیۆى دەنگى بەرەوە، پەیتا پەیتا بەیان بڵاودەکرێتەوە: (چەکەکانتان بێنن تەسلیمى بەرەى بکەن، وەوەسائیلێکیش کە بەتاڵان براوە بیهێننەوە…). سەرمایەدارانو بازرگانە گەورەکانى شاریش دەچنە بارەگاکانى بەرە، بەڵگەو پێناسەى ئەندامەتىیان بۆ دەکرێت، لەهەمان کاتدا ئەمەش بەماناى ئەوەیە هەموو سامانیان پارێزراوو مەخزەنو پارەى بانقەکانیان لەموسادەرە عەفودە بێت.
