مەسەلەی ژنان، ڕوانگەو نەرێتە جیاوازەکان‌‌!

ئه‌م ووتاره‌ به‌ بۆنه‌ی ٨ ی مارسی ٢٠١٢ ه‌وه‌ نووسراوه‌. به‌و پێیه‌ی كه‌ ئه‌و مه‌سه‌لانه‌ی له‌وێدا دراونه‌ته‌ به‌ر باس تاوه‌كو ئێستا له‌ بزووتنه‌وه‌ی ژناندا به‌ سه‌نگ و بایه‌خی خۆیانه‌وه‌ ماونه‌ته‌وه‌، جارێكی ترده‌یخه‌ینه‌وه‌ به‌رده‌ست و سه‌رنجی خوێنه‌ران و به‌ تایبه‌تی هه‌ڵسووڕاوانی بزووتنه‌وه‌ی ژنان بۆ خوێندنه‌وه‌ی ڕائه‌كێشینه‌وه‌. ئه‌كرێ باس و مه‌سه‌له‌كانی ناو ئه‌م ووتاره‌ جێی قسه‌وباسی زیاتر و مشتومڕ بێت و ئه‌مه‌ ده‌روازه‌یه‌ك به‌و ڕووه‌دا بكاته‌وه‌.

ڕێبوار ئەحمەد

کۆمۆنیزم لە کوردستان کێشەی ژنانی کرد بەمەسەلەیەکی سیاسی‌ گەورەو گرنگ‌، بۆ ماوەیەک ڕابەری ئەم مەیدانەی بەدەستەوە گرت‌و دەسکەوت‌و‌ پێشرەوی گرنگی بۆی تۆمارکرد. بەداخەوە ئێستا وانیە، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری وەکو حیزبی سیاسی چینی کرێکار دەبێ جارێکی تر ڕابەری ئەم مەیدانە گرنگە لە ئاستی کۆمەڵگادا بگێڕێتەوە بۆ دەستی کۆمۆنیزم. ئەمە مەیدانێکی ڕاستەخۆی کاری کۆمۆنیزم‌و خەباتی چینایەتیە‌و هەر کۆمۆنیزمیش دەتوانێ وەڵامی کارسازو ڕیشەیی بەم مەسەلەیە بداتەوە. ئەمە چوارچێوەو میحوەری باسێکە کە لەم نوسراوەدا دەیخەمەڕوو. لە ئێستادا کە پێشوازی لە رۆژی جیهانی ژنان دەکەین، جێگای خۆیەتی ئەم مەسەلەیە بەرجەستە بکەین‌و وەکو یەکێك لە مەیدانە گرنگه‌كانی خەبات‌و هەڵسوڕانی حیزب بیخەیەنە سەرمێز. ئەوەی کە کۆنگرەی سێیەمی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری کوردستانیش بەڕێوەیە دەرفەتێکی باشە بۆ ئەوەی پێداگری لەسەر ئەم مەسەله‌یە بکرێت‌و هەنگاوی پێویست لەو بارەیەوە بخرێتە دەستورەوە.

کۆمەڵگای کوردستان یەکێکە لەو کۆمەلگایانەی کە تیایدا ستەمکێشی‌ ژنان‌و هەڵاواردن لە دژی ئەم بەشەی هاوڵاتیان بەوپەڕی خۆی گەیشتوە. ئاستەکەی زۆر لەوە زیاترە کە هەر بە هەڵاواردن‌و ستەم‌و پێشێلکردنی مافە ئینسانیەکانی ژنان پێناسەبکرێت. کار گەیشتوە بەوەی کە قوربانیەکانی توندوتیژی‌و بەربەریەت لە دژی ژنان زۆر زیاترە لە قوربانیەکانی کارەساتی هەڵەبجەو کیمیاباران. تەنانەت ئەگەر لە رووی دڕندەیی شێوەی توندوتیژیەکەشەوە چاوی لێبکرێت لەو کارەساتانە کەمتر نیە. تیرۆرو کوشتن‌و تەنانەت بەردباران کردنی ژنان، یان پەنابردنی ناچاری بۆ خۆکوژی، ئەو دیاردە قێزەوێنانەن کە ڕۆژانە ویژدانی کۆمەڵگا ڕادەچڵەکێنێنن، دادوبێدادی قوربانیەکان کۆمەڵگای داگرتوە بەڵام فریاگوزارێك پەیدا نابێت. لەم ساڵانەیی دوایشدا ئامارو ڕاپۆرتەکان گوزارشت لە پەرەسەندنێکی کارەساتباری تۆڕەکانی بازرگانی بە جەستەی ژنانەوە دەکەن، ئەویش لە هەلومەرجێکی یەکجار ڕاچڵەکێنەردا. ئەم دیاردەیە زۆر لەوە واوەتر رۆیشتوە کە کاسانێك بە ناچاری بۆ دابینکردنی بژێو پەنا بۆ لەشفرۆشی بەرن، ئەمە تۆڕی بازرگانی کردنی زۆرەملێیە کە بەپلان‌و شێوازی جۆراوجۆر ژنانی لێقەوماوو قوربانیەکانی هەڵاواردن‌و توندوتیژی ناچاردەکەن بە ملدان بەم کارەو بازرگانی بە جەستەیانەوە دەکەن.

تا پێش ئەوەی کۆمۆنیزم بە وێنەی بزووتنەوەیەکی سیاسی‌و هێزیکی دەخاڵەتگەر لە مەیدانی سیاسی‌و کۆمەڵایەتی کوردستاندا خۆی بنوێنێ، ستەمکێشی هەمەجۆرەی ژنان‌و تەنانەت تیرۆرو کوشتنی ژنان بە بەهانەی پوچی ناموسپەرستی، هەتا ئەگەر ویژدانی زۆر کەسی ئازاردابێت، بەڵام وەکو دیاردەیەکی ئاسایی‌و کارێکی پێویست چاوی لێکراوەو دەنگی ناڕەزایەتیەکی راشکاو لەبەرامبەریدا بەدینەدەکرا. بۆ یەکەمینجار لە مێژووی ئەم کۆمەڵگایەدا بزووتنەوەی کۆمۆنیزمی کرێکاری پەیگیرو راشکاو بەگژی ئەم بەربەریەتەدا وەستایەوەو سەنگەرێکی لەدژی لێداو خەباتێکی هەمەلایەنەی بەڕێخست. لە درێژەی ئەمەدا رێکخراوی سەربەخۆی ئافرەتان بە دەستپێشخەری هەڵسوڕاوانی کۆمۆنیستی ئەم مەیدانە سەریهەڵداو دەوری ڕابەری بزوتنەوەی یەکسانیخوازی ژنانی گێڕاو مێژویەکی پرشنگداری لەو بوارەدا تۆمارکرد. سەرئەنجام جەنگێکی سیاسی‌و کۆمەڵایەتی لەدژی ستەمکێشی ژنان بەرپابوو، حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لەسەنگەری پێشەوەی ئەم جەنگە سیاسی‌و کۆمەڵایەتیە ڕاوەستاو ڕۆڵی ڕابەریکردنی گێڕاو هیچ کات دەوری خۆی بە یاریدەدان‌و هاوکاری پشتی بەرەی جەنگ بەرتەسك نەکردەوە. لەسەر مەسەلەی ژنان ڕاستەوخۆ چوە مەیدانی جەنگ لەگەڵ بزووتنەوە ئیسلامی‌و ناسیونالیستیە کۆنەپەرستەکان‌و یاساو نەرێتە کۆن‌و پڕتوکاوەکان‌و لەو پێناوەدا بەرجەستەترین ڕابەران‌و هەڵسوڕاوانی وەکو شاپور عەبدلقادرو قابیل عادل گیانیان بەخت کرد.

ئەم خەباتەی کۆمۆنیزم لە کوردستان چ لە قاڵبی ڕێکخراوەی جەماوەری بەڕابەری کۆمۆنیستەکان یان ڕاستەوخۆ لە قاڵبی حیزب‌و ڕێکخراوە سیاسیە کۆمۆنیستەکانی پێشوتر بوبێت، سەنگەرێکی بەهێزی بۆ بەرگری لە مافەکانی ژنان لێدا، خواستی یەکسانی مافی ژن‌و پیاوی لە ئاستێکی فراواندا کرد بە خواستێکی کۆمەڵایەتی‌و مەیدانی لەبەردەم نەرێت‌و هێزە کۆنەپەرست‌و ژن کوژەکاندا بەرتەسك کردەوەو گوشارێکی زۆری لەسەریان دانا. نەرێتی ناموسپەرستی لە ئاستێکی فرواندا سوك‌و ڕیسوا کرد تا ئەو ڕادەیەی کە ئەمڕۆش کۆنەپەرسترین هێزی سیاسی جەسارەت ناکات ڕاشکاوانە‌و بەوجۆرەی پێشتر باوو جێگای شانازیان بوو، بەرگری لە کوشتنی ناموسی بکات. خەبات‌و هەڵسوڕانی بەرین‌و فراوانی کۆمۆنیستەکان لەم مەیدانە هاندەرێکی گەورەبوو بۆ ئەوەی بزوتنەوەی ژنان لە ئاستێکی زۆر فرواندا پەرەبگرێت‌و هەڵسوڕاوان‌و ڕێکخراوەکانی تری ژنانیش، بەوانەشیانەوە کە بەشێك بوون لە پاساودەرانی ستەم‌و هەڵاواردن لە دژی ژنان، تا ڕادەیەکی بەرچاو بکەونە ژێر گوشاری ئەم ڕەوەندەو خۆیان بخەنە پاڵ بەشێك لەو دروشم‌و داخوازیانە کە‌ کۆمۆنیزم بۆ یەکەمجار لەم کۆمەڵگایەدا بەرزی کردەوە. سەرجەم ئەمانە دەسەڵاتدارانی خستە ژێرگوشاری توندەوەو ناچاریکردن بکەونە ڕیاکاری بۆ مافەکانی ژنان‌و داننان بەو بەربەریەتەی لە سایەی دەسەڵاتی ئەواندا بەڕێوەدەچێت‌و بەڵێندان بە “چاکسازی” و تەنانەت دەرکردنی بڕیار لەم بارەیەوە. ئەمڕۆ دەبینین کە “ناموسی پیرۆز” دەستەواژەیەکی سوك‌و ڕیسوایە‌و خاوەنەکانیشی جەسارەتی بەرگری کردنی ڕاشکاوانەیان لێ‌ی نیە. کوشتنی ژنان کە وەکو دیاردەیەکی ئاسایی‌و پەسەند چاوی لێدەکرا، ئێستا هەرچەندە دیاردەکە بە فراوانی ماوەتەوە بەڵام لەبەرچاوی ڕای گشتی کۆمەڵگادا ڕیسواو تاوانێکی نەفرەت لێکراوەو دەسەڵات لە ژێر گوشاردا ناچاربوە وەکو تاوانێکی پاساو هەڵنەگر دانیپێدابنێت. پیاوسالاری‌و پلەدوویی ژنان‌و توندوتیژی بەرامبەر ژنان هەرچەندە هێشتا دیاردەیەیکی هەتا بڵێی فراوانە بەڵام نەک وەکو مێژووی پێشوتر بە ووێنەی نەرێتێکی پیرۆز چاوی لێناکریت، بەڵکو هوشیاریەکی بەرز لە بەرامبەریدا هەیە‌و لە ئاستێکی فراواندا مایەی شەرم‌و نفرەت لێکردنە…و…من بە دڵنیایەوە دەتوانم بڵێم ئەمانە بەشێك لە دەسکەوتە گرنگەکانی کۆمۆنیزمن لەم بوارەدا، بە دیاری کراوی ئەوانەی باسکران بەرهەمی خەبات‌و نەرێتی کۆمۆنیستین نەک هیچ بزووتنەوەو نەرێتێکی تر، کۆمۆنیزم ئەوانەی لەم کۆمەڵگایەدا چەسپاند، ئەمانە بەشیکن لە مۆرو شوێنپەنجە دیارەکانی کۆمۆنیزم بە کۆمەڵگای کوردستانەوە.

دیارە کۆمۆنیزم لەم مەیدانەدا وەکو هەر مەیدانێکی تر کەم‌و کوڕی‌و ئاستتەنگی‌و خاڵی لاوازیشی هەبووەو هەیە. هەڵسەنگاندنێکی هەمەلایەنە لەم بارەیەوە کارێکی پێویستەو کۆمەکی زۆر دەکات بە کاری لێرە بەداو بەرچاوڕۆشنی‌و ئاسۆیەکی ڕوناکتری پێدەبەخشێت. من لەم باسەی ئێستادا کە ئامانجێکی دیاریکرام بۆی داناوە ناچمە سەر ئەو مەسەلەیە جگە لەوەی لە پەیوەند بە ئامانجی دیاریکراوی باسەکەوە لەو جێگایەی پێویست بکات بە کورتی‌و گشتی ئاماژە بۆ هەندێک لایەن دەکەم. گرفتێکی سەرەکی حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری ئەوە بوو کە لە هەموو ئەو دەرفەتەی لەبەردەستی بوو کەڵکی تەواوی وەرنەگرت بۆ خۆبەهێزکردن‌و ڕیشەداکوتان لە کۆمەڵگاو بە تایبەتی لەناو چینی کرێکاردا، بەم جۆرەش چونەپێش لە حیزبێکی بە ناوبانگ‌و خۆشەویست‌و خەباتکارێکی لێبراو لە ڕێگای ئازادی‌و یەکسانی‌و ڕزگاری چینی کرێکارو ستەمکێشاندا، بۆ حیزبێکی کۆمەڵایەتی ڕیشەدارو کرێکاری بەهێز کە لە شکان نەیات‌و لە سەنتەری کێشمەکێشی سیاسی لەسەر چارەنوسی کۆمەڵگا ئاڵای کۆمۆنیزم بەرزو بەهێز ڕاگرێت…..بۆیە لە یەکەمین دەرفەتی گونجاودا بۆ بورژوازی، کەوتە بەرپەلاماری بۆرژوا ناسیۆنالیزمی کورد. لە پێشدا پاشەکشەیەکی گەورەی بەسەردا سەپێنراو بەرەبەرە بە تەواوی خرایە پەراوێزەوە. ئەمە تەنها فاکتەر نەبوو بەڵام فاکتەرێکی زۆر کاریگەربوو بۆ لاوازبونی جێگاو ڕێگای کۆمۆنیزم‌و حیزبەکەی لە بزوتنەوەی ژناندا هەروەکو لە هەموو مەیدانەکانی تریشدا. بە لەمەیداندەرکردنی کۆمۆنیزم، بزووتنەوەی یەکسانیخوازی ژنان بە گشتی‌و نەرێتی سۆسیالیستیش لە ناو ئەو بزووتنەوەیە بە تایبەتی گورزێکی زۆر گەورەیان بەرکەوت. تا ئەو رادەیەی کە لە ماوەیەکی کورتدا نیشانەکانی دەکرا بە توندبونەوەی گوشار لەسەر مافەکانی ژنان، بەرینبونەوی کوشتاری ژنان، توندبونەوەی فەزای پیاوسالاری‌و کۆنەپەرستی، خۆدەرکێشانەوەی بەکردەوەی دەسەڵات لەژێر ئەو بەلێن‌و بڕیارانەی پێشتر لە ژێر گوشاری بزوتنەوەی یەکسانیخوازی ژنان‌و کۆمۆنیزمدا دابووی..هەروەها ڕەواج پەیداکردنی نەرێت‌و ڕوانگەی دواکەوتوانە‌و محافەزەکارو پاساودەری پلەدوویی لە بزوتنەوەی ژناندا، بەدی بکرێت.

حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری لەم ساڵانەی دوایدا توانیوێتی جارێکی تر تا ئاستێك لە مەیدانی سیاسی کۆمەڵگادا دەربکەوێتەوە. بە دیاریکراویش لە بزووتنە جەماوەریەکەی ١٧ی شوباتدا خۆی وەکو هێزێکی سیاسی خاوەن ڕۆڵ نیشانبدات‌و لە هێزهاوسەنگی دوای ئەوەشدا مەیدانێکی فراوانتر بەڕوویدا بکرێتەوە. بەڵام هێشتا دەکرێت یەکێک لە خاڵە هەرە لاوەزەکانی ڕۆڵ‌و هەڵسوڕانی ئەم حیزبە لە پەیوەست بە مەسەلەو مەیدانی ژنانەوە بە ئاشکرا ببینرێت. هەرچەندە کۆمۆنیزم لەم بارەیەوە گرفت‌و ئاستتەنگی واقعی‌ بۆ وەڵامدانەوەو وەلانانی ئەم خاڵە لاوازە هەیە، بەڵام لە جیاتی بیرکردنەوەو هەوڵدان بۆ چۆنیەتی هەڵتەکاندنی کۆسپ‌و رێگری‌و ئاستتەنگیەکان، جۆرێك لە دەستەوەستانی بەدیدەکرێت‌و ئاستتەنگیەکان خەریکن دەبن بە پاساو بۆ دریژەپەیدا کردنی ئەم بارەی ئێستا. لەم روەوە ئەوەی وەکو گرفتی سەرەکی بەرجەستە دەکرێت، نەبونی هەڵسوڕاوان‌و ڕابەرانێکە کە ئەم مەیدانە ڕاستەوخۆ بەدەستەوە بگرن.

من دەمەوێ لێرەدا بە دیاریکراوی لەسەر ئەم مەسەلەیە هەم وەکو گرفتێکی واقعی‌و هەم وەکو پاساوێك بۆچونی خۆم بۆ هەڵتەکاندنی باس بکەم. بێگومان ئەو بۆشاییە ئاشکراو بەرجەستەیە کە لە نەهاتنەپێشەوەی هەڵسوڕاوان‌و رابەرانێکی کۆمۆنیستی بزووتنەوەی یەکسانیخوازی ژناندا پێکهاتووە کە ئامادەبن بۆ بەدەستەوە گرتنی راستەوخۆی ئەم مەیدانە لە ئاستی سەراسەریدا. هەڵبەت کەم نین ئەو هەڵسوڕاوە ژنانەی کە ئێستاو لەم چەند ساڵەشدا هەریەك لە گۆشەیەکەوە کاری زۆریان کردوەو زەحمەتی زۆریان بۆ بەرگری لە مافی ژنان کێشاوە، یان سەرقاڵی چارەسەری کێشە جۆراوجۆرەکانی ژنان‌و فریاکەوتنی قوربانیەکان بوون، تەنانەت لە ئاستی ماکرۆی بزوتنەوەی یەکسانیخوازی ژناندا هەوڵیانداوەو کاریان کردوە. بەڵام گرفتی سەرەکی لەم بارەیەوە ئەوەیە کە لەو بۆشایەی لە ئاکامی لاوازی ڕوانگەی سۆسیالیستی‌و نەرێتی خەباتکارانەی ڕادیکاڵ‌و کۆمۆنیستی لە ئاست مەسەلەی ژنان پێکهاتوە، ڕوانگەو نەرێتی تر باڵی کێشاوە بەسەر ئەم بزووتنەوەیەدا. ئەو ڕوانگەو نەرێتانەی کە ئاسۆی یەکسانیخوازی‌و لێدان لە پایەکان‌و سەرچاوەکانی ستەمکێشی‌و هەڵاواردن لە دژی ژنانیان نیە. بەم پێیەش مەسەلە‌و بزوتنەوەی ژنانیان لە شاڕێی خۆی وەکو بزووتنەوەیەکی سیاسی کۆمەڵایەتی یەکسانیخواز دژی ستەم‌و هەڵاواردن‌و سیستەم‌و دەسەڵات‌و دەستورو یاساو نەرێتەکانی ڕاوەستاو لە پشتی ئەم ستەمکێشی‌و هەڵاواردنەوە دورخستوەتەوەو لە باشترین حالەتیدا گۆڕیویانە بۆ بزووتنەوە یان هەوڵێکی لێرەو لەوێ بە مەبەستی فریاکەوتنی بەشێک لە قوربانیەکان، ئەویش زۆرتر قوربانیەکانی بواری توندوتیژی یان دەستبردن بۆ هەندێک پرۆژەو کاری خێرخوازی‌و ڕۆشنگەری دەربارەی هەندێك ڕیفۆرمی زۆر کەم‌و کورت‌و کرچ وکاڵ‌و ڕواڵەتی لە پەیوەند بە مەسەلەی ژنانەوە.

جگە لەو نەرێتە ئیسلامی‌و ناسیونالیست‌و دیموکراتیك‌و ڕیفۆرمیستانەی کە پێشتریش لە بزووتنەوەی ژناندا سەنگی خۆیان هەبوەو هەمیشە بە دوەری خۆیان رێگری بەردەم پێشرەوی‌و خاڵی لاوازی ئەم بزووتنەوەیە بوون، یەکێک لەو ڕوانگەو نەرێتانەی لە بۆشایی مەیداندار نەبونی ڕوانگەی سۆسیالیستی‌و نەرێتی کۆمۆنیستی‌و خەباتکارانەدا، بە تایبەت لەم ساڵانەی دوییدا باڵادەستی پەیداکردوە، ڕوانگەو نەرێتی کاری “رێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی”ە. ئەمە ڕوانگەو نەرێتێکی بورژوازیە کە لە باشترین حاڵەتدا کاردانەوەیەکی بەرامبەر دیوە زۆر زەق‌و ڕەقەکانی ئەم ستەم‌و هەڵاواردنە هەیە نەک خودی ستەم‌و هەڵاواردنەکە. ئاسۆکەیشی ئەوەیە کە ئەم ستەم‌و هەڵاواردنە قابیل تەحەمول بکات نەک لەبەینی بەرێت. ئەم نەرێتە داهات‌و توانایەکی یەکجار زۆرو لەڕادەبەدەری بۆ خەرج دەکرێت لەلایەن دەوڵەتانی بورژوازیەوە، بەمەبەستی ئەوەی لە هەموو مەیدانێکدا لە جیاتی خەباتی شۆڕشگیڕانەو جەماوەری لە دژی ستەم‌و زۆرداری، قاڵبێکی زۆر تەسک‌و ڕیفۆرمیزمێكی ڕواڵەتی بکەن بەبەر بزووتنەوەکانداو لە واقعدا لەباریان بەرن. هەوڵی هەڵسوڕاوان بخرێتە چوارچێوەیەکەوە کە لەلایەکەوە دەست هەڵگرن لە خەبات دژی سەرچاوەو بنەماکانی ستەمگەری‌و هەڵاواردن‌و لە جیاتی ئەمە ببنە ڕاوێژکارو هاوکاری دەزگا دەوڵەتیەکان‌ کە گوایە ئەوان مەبەستیانەو دەیانەوێت کێشەکانی ژنان‌و جەماورەی ستمەدیدە چارەسەربکەن‌و لەم بارەیەوە پێویستیان بە هاوکاری‌و ڕاوێژی دامەزراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی هەیە. لەلایەکی تریشەوە نوقمی دروستکردنی ڕێکخراوەی خێرخوازی‌و فریاگوزاریبن بۆ فریاکەوتنی قوربانیەکان. ئەم نەرێتە لە ئێستادا باڵادەستی پەیداکردوەو دەورێکی زۆر دەگێڕێ بۆ لەباربردنی بزوتنەوە ڕادیکاڵ‌و شۆڕشگێڕانەکان لەوانەش بزووتنەوەی یەکسانیخوازی ژنان. بەشێکی زۆر لە تواناییەکانی هەڵسوڕاوانی بزوتنەوەی ژنان لە جیاتی سازدان‌و‌ ڕابەری کردنی خەباتێکی هەمەلایەنە‌ی کۆمەڵایەتی بۆ لێدان لە سەرچاوەو کۆڵەکەکانی سەتەمگەری‌و ئەوهۆکارانەی ژنان دەکەن بە قوربانی، لەلایەک ئەلگۆی کاری بووە بە هاوکاری دەزگاکانی وەکو پەرلەمان‌و وەزارەتخانەکان‌و تەنانەت ئاسایش‌و پۆلیس‌و ..هتد بۆ بەرگرتن لەو دیاردانەی کە خۆیان سەرچاوەو توانا لە دەستورو یاساو بڕیارو پشتیوانی جۆراوجۆری دەسەڵاتەوە وەردەگرن، لەلایەکی تریشەوە لە رێگای پێدانی بەشێك لەو داهاتەی بۆ ڕەوانجدانی ئەم نەرێتە تەرخان کراوە، لێشاوێك لە هەڵسوڕاوانی ژنان سەرقاڵکراون بۆ ئەوەی چۆن پزیشکانی بێسنور فریای نەخۆشە بێ بەریەکان لە دکتۆرو دەرمان دەکەون‌، یان چۆن کۆمیسیونی باڵای نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ پەنابەران فریای قوربانیەکانی جەنگ‌و ئاوارەیی دەکەون تا خۆراک‌و کەمپی ئاوارەییان بۆ دابینبکەن، دامەزراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنیش لە بواری مەسەلەی ژناندا فریای قوربانیەکانی توندوتیژی‌و ستەمگەری‌و هەڵاواردنی دژی ژنان بکەون‌و بەشێوەی دیموکراتیک‌و لە چوارچێوەی سیستەمی ئێستادا پڕۆژە بدەن‌ بەدەوڵەت‌و کار بۆ چاکسازی‌و چارەسەری کێشەکانی ژنان بکەن‌. ئەمانەش بە تایبەتی بە ناوی پڕۆژەی عەمەلی‌و واقعبینانەوە دەرخوارد دەدرێن.

بێگومان کاری پزیشکانی بێسنورو فریاکەوتنی ئاوارەکان‌و قوربانیەکانی جەنگ‌و توندوتیژی دژی ژنان کارێکی ئینسانی‌و پیرۆزەو زۆر پێویستەو دەبێ بکرێت، بەڵام سیاسەت‌و رێگاچارەی کارساز کە دەبێ لەو بوارانەدا بخرێنەروو، هاوکات لەگەڵ فریاکەوتنی قوربانیەکان، لە بنەڕەتدا لێدان‌و هەڵتەکاندنی ئەو هۆکارو سەرچاوانەیە کە بەردەوام قوربانیەکانی ئەو بوارانە بەرهەمدەهێننەوە. مەسەلەی ژنان مەسەلەیەکی سیاسیە‌و ڕیشەیەکی ئابوری و چینایەتی هەیە، ستەم‌و هەڵاواردن لە دژی ژنان‌و سەپاندنی پلەدوویی بەسەر ئەم بەشەی کۆمەڵدا، هەروەها بەردەوام بەرهەمهێنانەوەی ئەم دیاردەیە، لە ئێستادا یەکێکە لە پێداویستیەکانی سیستەمی بەرهەم هێنانی سەرمایەداری‌و مسۆگەر کردنی قازانجی زیاتر بۆ سەرمایە، لەسەر ئەم بناغەیەش لەلایەن دەوڵەتی بورژوازیەوە داسەپاوەو پارێزگاری دەکرێت و وەکو نەرێت بەرهەمدەهێنرێتەوە. بۆیە ستەم لەسەر ژنان ڕاستەوخۆ پشتی بە دەوڵەت‌و زاڵکردنی ئەو‌ یاساو دەستورانە بەستوە کە لە نەرێتە دژی ژنەکانەوە سەرچاوە دەگرن. نە تەنیا کۆتایی هێنانی یەکجاری بە ستەم‌و هەڵاواردن لە دژی ژنان، بەڵکو تەنانەت پێکهاتنی ئاڵوگۆڕی بەرچاو لە هەلومەرجی ژیان‌و مافەکانیاندا بە تەواوی گرێ‌ی خواردوە بە بەڕێخستنی خەباتێکی کۆمەڵایەتی‌ هەمەلایەنەی فکری‌و سیاسی‌و عەمەلی‌و ڕێکخراوەیی‌ دژی سیستەم‌و دەسەڵاتی ئێستای بورژوازی‌و دەستورو یاساو نەرێتەکانی پشتی ئەو ستەمکاریەوە. بە مانایەکی تر هەر ڕادەیەک لە بەدەست هێنانی مافەکانی ژنان بەشێکە لە خەباتی چینایەتی دژی سیستەمی ئێستاو سەپاندنی پاشەکشێ بەسەر دەوڵەتی بورژوازی‌و قازانجپەرستی سەرمایەدا. سەپاندنی مافی زیاتر بۆ ژنان مانای سەپاندنی قازانجی کەمترە بۆ سەرمایە، هەل‌و مەرجی باشتر بۆ ژیانی ژنان هاوتایە لەگەڵ هەل‌و مەرجی خراپتر بۆ قازانجی سەرمایە. بۆیە ڕێگای ئەم کارە ڕاوێژ نیە لەگەل دەوڵەتی پارێزەری قازانجی سەرمایە، بەڵکو خەباتە لە دژی.

لەم بەشە لە باسەکەدا دەمەوێ ئەو ئەنجامە بگرم کە هەڵسوڕاوانی بزوتنەوەی ژنان کەم نین‌و تەنانەت ڕەنگە لە ڕووی چەندایەتیەوە لە ١٠-_١٥ ساڵ لەمەبەر زۆر زیاتربن، بەڵام کێشەکە باڵادەستی ڕوانگەو نەرێتی کۆنەپارێزو پاساودەری ستەمگەریە کە فکرو‌ ئاسۆو هەوڵ‌و پراتیك‌و شێوەکاری هەڵسوڕاوانی لە چوارچێوەیەکی دابڕاو لە نەرێتی ڕادیکاڵ‌و خەباتکارانە‌و یەکسانیخوازاندا لە قاڵبداوە. تا کاتێک کە ڕوانگەی سۆسیالیستی‌و نەرێتی کۆمۆنیستی بەهەر گرفت‌و کەم‌و کوڕیەکیەوە مەیدانداربوو، هەرکەس باسی مافی ژنانی بکردایە بە حەق‌و ناحەق بە کۆمۆنیست لەقەڵەم دەدرا، وەکو ئاکامی ئەمەش بەشی زۆری ئەوانەی کە تازە پێیان دەنایە مەیدانی خەبات دژی ستەمکێشی ژنانەوە، ڕویان دەکردە کۆمۆنیزم‌و دەبون بە هەڵسوراوی کۆمۆنیستی ئەم مەیدانە. ئەمە لەو دەورانەدا پرۆسەی بەرهەمهاتنەوەی بەردەوامی جیلی تازەی هەڵسوراوانی کۆمۆنیستی مەیدانی ژنان بوو. ئێستا لەو بۆشاییەدا کە لە مەیداندارنەبون‌و دەخالەتگەرنەبونی ڕوانگەو نەرێتی کۆمۆنیستیدا پێکهاتوە، دەبینین جیلە تازەکانی هەڵسوڕاوانی بزووتنەوەی ژنان لەگەڵ پێدەنێنە ئەم مەیدانەوە یەکسەر خۆیان لە ناو ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی دەبیننەوەو ڕودەکەنە (ۆرکشۆپ)ەکانی ئەم نەرێتەو بە ڕوانگەکانی باردەهێنرێن. ئەم ڕوانگەو نەرێتە تەنانەت باڵی بەسەر کاری جیلەکانی پێشوتری هەڵسواڕوانی کۆمۆنیستی ئەم مەیدانەشدا کێشاوە. لەم باره‌یەوە خەبات‌و ڕۆشنگەری‌و بەڕێخستنی کارێکی ڕەخنەگرانەی سۆسیالیستی پێویستە، بەرجەستەکردنی ڕوانگەی سۆسیالیستی دەربارەی ڕیشەو سەرچاوەو کۆڵەکەکانی ستەمکێشی ژنان‌و ڕەخنەیەکی سۆسیالیستی لەم دیاردەیە، هەر بەم پێیەش ڕەخنەگرتن لە ڕوانگە‌و نەرێتە محافەزەکارو پاساودەرەکانی پلەدوویی، بەدیاریکراویش ئەو نەرێتەی کە پێشتر باسکرا، مەیدانێکی گرنگی ئەمڕۆی کۆمۆنیزمە لە پەیوەست بەمەسەلەی ژنانەوە. لە ئێستادا هاتنەپێشەوەی ڕیزێك لە هەڵسوڕاوانی ڕادیکاڵ‌و خەباتکاری بزووتنەوەی ژنانیش لەم رێگایەوە دەرگای بۆ ئاوەڵا دەکرێت‌و مەیسەردەبێت.

لایەنیکی تری گرفتەکە ئەوەیە کە کۆمۆنیزم‌و حیزبەکەی دەخاڵەتی خۆی لەم مەیدانەدا بخاتە گرەوی ئەوەوە کە لە پێشدا هەڵسوڕاوان‌و ڕابەرانێکی ژن ئامادەیی بۆ بەدەستەوەگرتنی ئەم مەیدانە نیشانبدەن و دەستبەکاربن، ئەوکات حیزب وەکو هاوکارو پشتیوانی ئەوان ڕۆڵ بگێڕێت. گومان لەوەدا نیە بە پێ‌ی میکانیزمی کۆمەڵگا کەسایەیتەکانی ژنان دەبێ رابەرانی راستەوخۆی بزوتنەوەی ژنان‌و رێکخراوە خەباتکارەکانی لە ئەستۆبگرن. بەڵام ئەنجامگیری لەمە ناتوانێت ئەوەبێت کە حیزبی چینی کرێکار دەستەوەستان‌و‌ چاوەڕان بمێنێ بەدیار پرۆسەی هاتنەبەرەوەی ڕابەران‌و هەڵسوڕاوانیکی ژنەوە. مەسەلەی ژنان مەسەلەی کرێكارانە. ئەمە تەنها لەو ڕوەوە نیە کە چینی کریکاری بەپێی پەیامی مێژوویی خۆی دەبێ لەگەڵ خۆیدا هەموو کۆمەڵگا لە هەموو جۆرە چەوسانەوەیەک ڕزگار بکات، بەڵکو مەسەلەی ژنان زۆر ڕاستەوخۆتر پەیوەست دەبێتەوە هەم بە چەسانەوەو هەم بە خەباتی چینی کرێکارەوە. ستەم لەسەر ژنان راستەوخۆ بەشێکە لە ستەم لەسەر چینی کرێکار، بەشێکە لە سیاسەت‌و پلانی بۆرژوازی بۆ کۆیلە ڕاگرتنی چینی کرێکار. هەڵاواردن لە دژی ژنان بەشێکە لە پلانی پەرتەوازەکردن و پارچە پارچە ڕاگرتنی ریزی چینی کرێکار، کرێ‌ی کەمتر بۆ ژنانی کرێکارو سەپاندنی کاری ناوماڵ‌و منداڵداری‌و بەرهەم هینانی جیلی تازەی کرێکاران بەسەر ژناندا، کارێکی بە خۆڕاییە بۆ چینی بورژوازی‌و یەکێکە لە سەرچاوەکانی قازانجی زیاتر بۆ سەرمایە….. بۆیە خەبات دژی ستەم لەسەر ژنان راستەوخۆ بەشێکە لە خەباتی چینی کرێکار دژی سەرمایەداری. چینی کرێکار هەر چۆن ناتوانێ لە ئاست ستەمکاری سەرمایە بەگشتی دەستەوەستان بێت، ناشتوانێ لە ئاست ئەو ستەم‌و هەڵاواردنەی لەدژی ژنان بەڕێوەدەچێت بە هیچ هۆیەکەوە دەستەوئەژنۆ بێت.. حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاریش وەکو حیزبی چینی کرێکارو ئامرازێکی کارای خەباتی چینایەیتی ناتوانێت بە هیچ پاساوو هۆیەکەوە بۆ هیچ ساتێک ئەم مەیدانەی خەباتی چینایەتی فەرامۆش بکات.

لە ڕووی تاقیکردنەوەی بەکردەوەی خۆشمانەوە کاتێک لە ناو بزووتنەوەی شورایی ئازارەوە مەسەلەی وەستانەوە دژی ستەمکێشی ژنان هاتەدەستورەوەو چەندین داخوازی لەو بارەوە بەرزکرایەوە، هەروەها کاتێک لە یەکساڵی دوای ڕاپەریندا بزوتنەوەی کۆمۆنیستی شێلگیرانە بەرامبەر شەپۆلی ڕەشەکوژی ژنان ڕاوەستاو بە دوای ئەوەدا خەباتێکی هەمەلایەنەتر لە پێناو مافەکانی ژنان بەڕێخرا، هیچ کات ئەوە نەبوو بە مەرج‌و بنەما کە ڕابەران‌و هەڵسوڕاوانێکی ژن لە پێشەوەی ئەو خەباتە ڕاوەستاون یان نا. ئێستاش هەر دەبێ وا بکرێت، ڕێکخراوێکی خەباتکاری ژنان لە مەیدان ببێت یان نا، هەڵسوڕاوان‌و ڕابەرانێکی خەباتکارو ڕادیکاڵ‌و کۆمۆنیستی ژن لە مەیدان ببن یان نا، بەڕێخستنی خەباتێکی هەمەلایەنەی سیاسی‌و کۆمەڵایەتی دژی ستەم لەسەر ژنان، ڕەخنەگرتن‌و پەردەهەڵماڵین لەسەر ئەو ستەمکاریەو ئەو دەسەڵات‌و یاساو ڕێساو دەستورو نەرێت‌و هێزانەی لە پشتەوەی ڕاوەستاون، هەروەها بەرپەرچدانەوەو بەگژەچونەوەی ئەو نەرێت‌و هێزو بزوتنەوانە لە هەموو بوارەکاندا، هەڵخڕاندنی ڕای گشتی ناوخۆیی‌و جیهانی دژی ستمەکێشی ژنان، ڕونکردنەوەو ناساندنی ئاستەنگیەکانی بزووتنەوەی ژنان‌و بەهرەمەندکردنی ئەو بزوتنەوەیەو هەڵسواڕانی لە ئاسۆو خواست‌و شێوازی ڕادیکاڵ‌و‌ خەباتکارانە‌، خستنەڕوی پلاتفۆڕم‌و هاوکاری کردنی هەمەلایەنە بۆ شکڵگرتنی ڕێکخراوەی ڕادیکاڵ‌و خەباتکارانەی بەرگری لە مافەکانی ژنان، ئەرکێکی ڕاستەوخۆو بێ ئەماو ئەگەری حیزبی کۆمۆنیستی کرێکاری‌و تەنانەت بەپێی بەرنامەکەی “دنیایەکی باشتر” بەشێکە لە بەرپرسیارێتیەک کە ئەم حیزبە ڕاستەوخۆ لە ئەستۆی گرتوەو دەبێ بە کردەوە ئەنجامی بدات. ئەم دەستپێشخەریەی کۆمۆنیزم دەتوانێ دەرگایەکی فراوان بۆ هاتنەبەرەوەی ڕابەران‌و هەڵسوڕاوانی ژنانی کۆمۆنیست بکاتەوە نەک بە پێچەوانەوە.

سەرەتای مارسی ٢٠١٢