hkkurdistan
ڕێبوار ئه‌حمه‌د
شەڕێکی وێرانکەر ناوچەکەو کۆمەڵگای بەشەری خستوەتە بەردەم مەترسیەکی گەورە. میدیای نۆکەر زۆر بەخەستی خەریکی شۆرینەوەی مێشکی خەڵکی ناوچەکە و جهیانە. خۆیان دەڵێن ئۆپەراسیۆنی موسڵ کارەساتێکی سامناکە و نزیکبوەتەوە. ئەم شەڕە کێشمەکێش لەسەر ئایندەی عێراق و ڕۆژەهەڵاتی ناوەڕاست دەخاتە قۆناغێکی ترەوە. ئەمە باسێکی هەمەیەلایەنەیە لەسەر ئەم شەڕە. تەوەرە سەرەکیەکانی بریتین لەمانە:
- ئاکامە وێرانکەرەکانی ئەم جەنگە و ئایدۆلۆژیی پاساوگەرانەی ئامانجە واقعیەکان لەپشتی پڕوپاگەندەی جەنگیەوە؟
- جەنگ لەسەرچییە؟ ماهیەتی راستەقینەی “شەڕ لەدژی تیرۆر”، شەڕی جەمسەرەکان.
- ڕۆڵی دەوڵەتانی ناوچەکە ئێران، سعودیە، تورکیا، هەروەها دەسەڵات لەعێراق وکوردستان، بەشداری پێشمەرگە.
- ئاکامەکانی ئەم جەنگە لەسەر ئاسایشی ناوچەیی وجیهانی؟ ئایندەی عێراق .
- سەرخەتی سیاسەتی سۆسیالیستی، هەڵویستێکی ئەنتەرناسیونالیستی.
ئۆپەراسیۆنی “ئازادی” یان وێرانکای موسڵ ؟!
موسڵ سێهەمین شاری گەورەی عێراقە دوای بەغدا و بەسرە. پارێزگایەکە کە بەچەند ملیۆن دانیشتوانەوە و یەکێک بوو لە مەڵبەندەکانی شارستانیەت و رۆشنبیری و خوێندن و پیشەسازی. بەڕۆژی روناک لەلایەن سوپای عێراقەوە لە ماوەی چەند سه‌عاتێکدا بە دەریایەک چەک و جبەخانەوە پێشکەش بە داعش کرا. دوو ساڵ زیاترە لەژێردەستی دڕندانەی داعشدا وێران و خاپور بووه و دانیشتوانەکەی لەجەهەنمدا دەسوتێنرێت. ماوەی ئەم دوو ساڵە گوایە ئامادەکاری دەکرێت بۆ ئازادکردنەوەی. لەم دوو ساڵەدا سوپای عێراق و حه‌شدی شەعبی و جۆرەها میلیشایی دەستسازی رژێمی دڕندەی جمهوری ئیسلامی، هەروەها هێزی پێشمەرگە لەلایەن ئەمریکای سەرکردەی تیرۆریزمی دەوڵەتی جهیانیەوە ڕاده‌هێنرێن و گولاجی قوەت و ڤیتامینیان دەدرێتێ بۆ “پرۆسەی ئازادکردنەوەی موسڵ”.
ئێستا شاری موسڵ لە ناوەوە بەدەستی داعش دەسوتێ و لەهەمولایەکیشەوە بەهێزی زەبەلاحی سەربازی جۆراوجۆر ئابڵۆقە دراوە. هەرچی هێزی دەوڵەتی و دارودەستەی ئینسانکوژی دنیا هەیە کراوە بەپێکهاتەی ئەم ئابڵۆقە سەربازیە. چەندین میلیشیای شیعەی گۆشکراو بەڕشتنی خوێنی ئەوەی مۆری “سونە” دراوە لەنێوچەوانی سازو ئامادەکراون. هەروەها هێزی پێشمەرگەی گۆشکراو بەنەتەوەپەرستی کوردی لەلایەکەوە، جەندرمەی بارهێنراو بەفاشیزمی تورکیش لەلایەکی ترەوە، پێکهاتەی ئەم ئابڵۆقەیەن. بەڵام ئەمە هێشتا روخسار و دیمەنەکەیە ئەگینا بەڕاشکاوی هەرچی دەوڵەتی تیرۆریست و خوێنڕیژی دنیا و ناوچەکە هەیە دەستی لەم ئابڵۆقەدان و ئۆپەراسێۆنەدایە؛ جمهوری ئیسلامی کە بەئەندازەی دانیشتوانی موسڵ هەر خەڵکی لەسێدارە داوە، ئسرائیل کە لەجیهاندا بەقەسابیکردنی ئینسان ناوبانگی دەرکردوە، سعودیەی عەرەبی و دەوڵەتانی خەلیج کەسیمبولی کۆنەپەرستی و شمشێرو سەروملپەڕاندنن، دەوڵەتی فاشیستی تورکیا کە کۆمەڵکوژی ئەرمەنی کردوە و ئێستاش بەدڕندانەترین شێوەی تیرۆریستی خەریکی داپڵۆسین و عەسکەرتاریەت و کوشتاری خەڵکی کوردستانە، سوریای بەشار ئەسەدی خوێنڕێژ، پاشماوەکانی ناسیۆنالیزمی عەرەبی خاوەن مێژویەکی بەخوێن نوسراو…هەموو ئەم دەستە خوێناویانە بەسەر دووبەرەی دژبەیەکدا دابەشبون کە لایەکیان ئەمریکا سەرکردایەتی دەکات، واتە تاکە بەکارهێنەری چەکی ئەتۆمی لەجیهاندا کە لەماوەی چەند چرکەیەکدا سەدان هەزار ئینسانی بێئاگا و بێگوناهی لە هێرۆشیما و ناکازاکی کردوە بە خۆڵەمێش. لایەکەی تریشیان روسیا سەرکردایەتی دەکات کەهێشتا بۆنی بۆمبە کۆکوژەکانی لە چیچان و حەڵەبی خاپورکراو تەواونەبوە.
ئاسمانی موسڵ وەکو ترافیکێکی تەسکی لێهاتوە کە تیایدا ئەو فڕۆکە جەنگیانەی لەلایەن ئەمریکا و غەرب و روسیا و دەستو پێوەندەکانیانەوە ئامادەکراوە، تیایدا مەترسی روداوی هاتوچۆیان لێدەکرێت. ئەگەر گولە و باروتی چەکی کلاسیک و بچوک نادیدەبگرین، هێشتا چەند بەرابەری ژمارەی دانیشتوانی موسڵ تەنها بۆمب و موشەک ئامادەکراوە کە بەسەر ئەم شارەدا ببارێت. ئەمە لە کاتێکدا بە ئاماری دەوڵەتان و هێزە ئابڵۆقەدەرەکان زیاتر لەیەک ملیۆن مرۆڤی بێگوناهو بێتاوان و بێدیفاع لەم شارە گیریانخواردوە. ئەگەر بیانەوێ هەڵبێن بەر لەهەموشت دەبێ بتوانن سەریان لە چەقۆی خوێناوی داعش ده‌ربازبكه‌ن، دوای ئەوە ئەگەر بەردەستی میلیشیا شیعەکان بکەون کۆمەلکوژیان دەکەن. ئەگەر بەخت یاوەریانبێت و بگەنە کوردستان ئەوە دەتوانن سەریان زیندوبهێڵنەوە و لە ناو کارەساتی بێدەرەتانی و پرسوکایەتی تاوانبارکردنیان بە “عەرەبی داعش” رۆژگار بەسەربەرن. ئەگەرنا دەبێ لە ناو موسڵی ئابلۆقەدراو و بۆمباران و دڕندەیی داعشدا چاوەڕێی مەرگی خۆیان بکەن. هەروەها ئەگەر پلانی داڕێژراو بۆ ئۆپەراسیۆنی “ئازادسازی موسڵ” جێبەجێ بکرێت، زەحمەتە ئاسەوارێکی شارو شارستانی و مەدەنیەت بەپێوە بمێنێ. کەوایە ئۆپەراسیۆنێک کە تیایدا خەڵکی موسڵ کۆمەڵکوژبکرێت و شارەکە بکرێت بە وێرانە، تەنها دەتوانێ پرۆسەی وێرانسازی بێت نەک ئازادكردن. هەروەکو ئەوەی بەناوی “ئازادسازی” ئەفغانستان لەدەست تاڵیبان و عێراق لەدەست سەدام حسێن کردیان، کەسەرباری کوشتاری بەکۆمەڵی خەڵکی بێگوناهو خاپورکردنی ئەو کۆمەڵگایانە، ئاسەوارێکیان لە مەدەنەیەت نەهێشتەوەو کردیان بەمەیدانی رمبازێی قاعیدەو سەدرو بەدرو داعش..
پاساوە ئایدیۆلۆژیەکانی ئەم جەنگە
هاوشان لەگەڵ ئەم ئابۆڵەقە و ئامادەسازی سەربازی و ریزبەستنەی هێزە ناوخۆیی و ناوچەیی و جیهانیه‌كاندا، هەر هێز و هەر بلۆک و هەرلایەنێکی ئەم شەڕە بیروهۆشی خەڵک بەپروپاگەندە و بۆمبارانێکی خەستی تەبلیغاتی دەکوتێتەوە و بە ئایدۆلۆژی جەنگی هۆش و بیری خەڵکی دنیا و ناوچەکەیان لە مەنگەنەداوە. دەستەی فەرمانڕەوای ئەمریکا و هاوپەیمان و دەستوپێوەندەکانی لەزیاتر لەدوو ساڵ لەمەوبەرەوە میدالیای قارەمانی “جەنگی دژی تیرۆریزم و پاراستنی خەڵکی دنیا لە تیرۆر”یان داوە لە یەخەی خۆیان. وای وێنا دەکەن گوایە جەنگی دژی داعش و بەدیاریکراویش ئۆپەراسیۆنی “ئازادی موسڵ” بڕگەیەکی گرنگە لەم جەنگە بۆ لەناوبردنی تیرۆر و داعش. وای وێنا دەکەن کە ئەمریکاو غەرب رابەری شارستانیەت و پارێزەری ئەم شارستانیەتەن لەو بەڵای تیرۆریزمەی کە نەک هەر دانیشتوانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی نوقمی خوێنکردوە، بەڵکو لە جەرگەی شارستانیەتی غەرب و وڵاتانی ئەورپاییشدا بە لێشاو هاوڵاتیان راپێچی مەرگ دەکات. بۆ خەڵکی نیگەران و بێبەدیلی ئەورپا کە شایەتی کۆمەڵکوژیەکانی فەرەنسا و ئەلمانیا و بەلژیکا و ١١ی سێپتەمبەر و چەندین کارەساتی ترن، وا دێتەبەرچاو هیچ شتێک لەوە بەڵگەنەویستتر نەبێت کە ئەم خەڵکە دەبێ ستایش و هەربژی بڵێن بۆ ئەمریکا و هاوپەیمان و دەستوپێوەندەکانی کە گوایە خەریکن تۆڵەی ئەو قوربانیانە دەکەنەوە و بەشەریەت لەم دڕندە ئینسانکوژانە رزگار دەکەن! روسیا کە لەم کاروانی پێشبڕکێیەی لە ئاستی ناوچەکدا لە ئارادایە، سەرەتا بە پشتگرتنی جمهوری ئیسلامی و بەرگری راشکاوانە لە دەسەڵاتی سەرکوتگەری بەشار ئەسەد رۆلی خۆی دەگێرا. دواتریش لە دەرفەتێکدا ناکارایی هێرشەکانی ئەمریکا و غەرب و هاوپەیمانەکانی کرد بە بەهانە و بە تەوژمێکی زیاترەوە راستەوخۆ خۆی کرد بە مەیدانەکەدا. روسیا پۆزی پەیگیری لە تێکشکاندنی داعش و بەم جۆرە سەندنەوەی میدالیای قارەمانیتی لە “ناوبردنی تیرۆریزم” لە بلۆکی ئەمریکای کردوە بە پروپاگەند و ئایدۆلۆژیای جەنگی خۆی. تورکیا و سعودیە و دەوڵەتانی خەلیج و ئێران و ئیسرایلیش، هەر کامیان بەپێی بەرژەوەندیەکانیان لە پاڵ یەکێک لەم بلۆکانەدا جێگای خۆیان گرتوە و جگە لە پڕوپاگەنده‌ی بەشداری لە پاراستنی جیهانی شارستانی لە مەترسی تیرۆر، بەهانەی پارێزگاری لە ئاسایشی نەتەوەیی خۆیان و وەستانەوە بەرامبەر مەترسیەکانی پارچەپارچەبونی عێراق لەسەر ئاسایشی ناوچەییان، کردووە بەچوارچێوەی ئایدۆلۆژی جەنگی و پاساوی دەخاڵەتیان لەم شەڕە. هەموان فەزایەکیان خوڵقاندوە کە ئەگەر جیهان ئەم هەموو پارێزەرەی هەبێت ئیتر پێویست نیە بەشەریەتی ئازادیخواز هیچ نیگەرانیەکی لە تیرۆریزم هەبێت! به‌ڵام لەگەڵ ئەوەشدا نیگەرانیەکی سەرتاپاگیر دنیای داگرتوە. لەڕاستیدا هەرچەندە بەشەریەتی ئازادیخواز ئەگەر لەبەرامبەر ئەم تۆپبارانە تەبلیغاتی و ئایدۆلۆژیا جەنگیانەدا دامابێت و بەرچاوڕۆشنیەکی تەواوی نەبێت، بەڵام لە دەرونەوە ناتوانێت باوەر بەم خەمخۆریە لەڕادەبەدەرەی ئەم دەوڵەت و بلۆکە چنگ خوێناویانە بکات.
لەئاستی ناوخۆی عێراقیشدا میلیشیا شیعەکان بەڕابەری حکومەتی عەبادی و لایەنه ئیسلامیە شیعەکان و لەواقعدا بەپلان و فەرمانی جمهوری ئیسلامی، مێشکی خەڵک بەوە دەکوتنەوە کە ئەوان وەکو دەوڵەت و نوێنەری خەڵکی عێراق خەریکن ئەرکی سەرشانی خۆیان ئەنجامدەدەن بۆ ئازادکردنی خاکی وڵات لەدەستی تیرۆریستان و دابینکردنی ئاسایش بۆ هاوڵاتیان. هەرچی ناسیۆنالیزمی کورد و حزبەکانی بزوتنەوەی کوردایەتی و دەسەڵاتەکەیانە، ئەوە زیاد لەپێویست بەشداری لەم ئۆپەراسیۆنەدا بەمایەی شانازی دەزانن. گوایە هێزی پیشمەرگە لەسەراسەری دنیادا شانازی ئەوەی پێبڕاوە کە لەجیاتی هەموو خەڵکی جیهان شەڕی تیرۆر دەکات و نازناوی قارەمانێتی ئەم قۆناغەی دنیای بەدەستهێناوە. لەم بارەیەوە سەرانی کوردایەتی و دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان، دنیای شارستانی بەقەرزاری خۆیان دەزانن. جگە لەمەش بەشداری چالاکانەی هێزی پێشمەرگە لەم ئۆپەراسیۆنەدا بە ئەرکێکی پیرۆزی نیشتمانی و نەتەوەیی دەناسێنن و گوایە ئەم بەشداریە لەسەرو هەموو شانازیەکەوە، کارێکی پێویستە بۆ گیڕانەوەی “ناوچە دابڕاوەکان” بۆ سەر هەرێمی کوردستان. مسعود بارزانی پۆزی فەرماندەی مەیدانی ئەم جەنگە لێدەدات بەبێ ئەوەی باکی لەوە هەبێت کە خەڵکی کوردستان و جیهانیش لەبیریانە دووساڵ لەمەوبەر کاتێک داعش موسڵی داگیرکرد، بێگوێدانە خەمی ئاسایشی جیهانی، رایگەیاند کە “داعش کێشەی لەگەڵ کورد نیە و ئیمەش کێشەمان لەگه‌ڵ داعش نیە، لەم فرسەتەدا کە داعش هاتووەتە ناوەوە، ئێمە بەشێک لە ناوچە دابڕاوەکانمان وەرگرتوەتەوە و دەوڵەتی سەربەخۆی کوردی دادەمەزرێنین.”
هەرچی داعشە لەسەر ستەمکێشی خەڵکی سونە مەزهەبی عێراق بەدەست حکومەتی ناوەندی و نەفرەتی خەڵکی ناوچەکە لە ستەمکاری ئەمریکا و غەرب دەلەوەڕێ. ئەوەی کە دەبینین لەجەرگەی ئەوروپای شارستانیدا لاوانێک ئامادەن دەست لەژیانی خۆیان هەڵگرن و پەیوەستبن بەمجاهدنی ئیسلامی داعشەوە، یان پشتێنی بۆمبڕێژکراوی داعش ببەستن و لەگەڵ خۆیاندا بە لێشاو خەڵکی بێتاوان راپێچی مەرگ بکەن، مەسەلەیەکی لەوە قوڵتر و ئاڵۆزترە کە بکرێت تەنها بەجۆرێک لە شێتی و حەماقەت راڤەبکرێت. ئەمریکا بە بەهانەی ئازادکردنی عێراق لە دکتاتۆریەتی سەدام کۆمەڵگایەکی شارستانی وەکو عێراقی کرد بەوێرانە و جەهەنمێک کە ١٣ ساڵە خەڵکەکەی تیایدا دەسوتێن و سەدان هەزاریان راپێچی مەرگ کراون. ئەمریکا پشتیوانی راشکاو و بێشەرمانەی دەوڵەتی خوێنڕێژی ئیسرائیلە کە خەڵکی فەلستینی لە کارەساتدا نوقم کردوە. لە جەرگەی شارستانیەتی غەربیدا راسیزم خەڵکی هەراسان کردوە و ئەو لاوە ٢٠-٣٠ ساڵانەیەی کە لە غەرب لە دایکبوە و جگە لەو وڵاتەی کە تیایدا لە دایکبوە هیچ جێگایەکی تر بە مەملەکەتی خۆی نازانێ، تەنانەت ناتوانێ و نازانێ بە زمانی دایکی خۆی قسە بکات، بەڵام دیسانەوە بە هۆی ئەوەی سەری رەشە یان بە رەگەز عەرەب یان موسڵمانە وەکو بێگانە مامەڵە دەکرێت. کاندیدی سەرۆکایەتی ئەمریکا دەیەوێ بەدروشمی دوژمنایەتی لەگەڵ خەڵکی موسڵمان و رەشپێست و دەرگا داخستن بە رویاندا، گرەوی هەڵبژاردن بەرێتەوە. لە ناوخۆی عێراقدا لەو ساتەوە ئیسلامی شیعە کۆڵەکە سەرەکیەکانی دەسەڵاتی کەوتە دەست شەڕی پاکتاوکردنی لەدژی سونی مەزهەبەکان بەرپاکردوە، لەسەردەمی نوری مالکیدا ئەم ستەمکاریە گەیشتە لوتکە. ئێستاش ئەو ملیۆنەها هاوڵاتیەی کە تاوانیان تەنها ئەوەیە سونی مەزهەبن و کەوتونەتە ژێر چەپۆکی داعشەوە، ئەگەر هەڵبێن و لە دەستی داعش گیان ده‌ربازبكه‌ن به‌ره‌و ناوچەکانی تری عێراق، میلیشیای شیعە قەتلوعامیان دەکات. ئەگەر بگەنە کوردستان وەکو “عەرەب و داعشی” سوکایەتی دەکرێن. ئەگەر لە دەستی شەپۆل و تیمساحی دەریای ئیجە رزگاریان بێت و بگەنە ئەوروپا، مافی پەنابەریان پینادرێت. چارەسەری ئەم ملیۆنەها ئینسانە بێگوناهە چیە؟ لەغیابی بەدیلێکی کارای موتەمەدن و شۆڕشگێڕانەدا، داعش رەوتێکی ئیسلامی دڕندە و تیرۆریست و خوێنڕیژە و رێک لەسەر ئەم ستەمە لەو ملیۆنەها ئینسانە بیتاوانە کە قوربانیانی هەڵاواردنن، دەلەوەڕێ. لە ستەم و نەفرەتی ئەوان و کاردانەوەی کوێرانەیان کەڵک وەردەگرێت و ئاڵای خۆی دەدات بەدەستیانەوە. ئەمەش ئایدۆلۆژی جەنگ و خۆکوژی داعشە، نەک ریزبەستن بۆ بەهەشت و حۆری باڵابەرزو پاڵدانەوە لە لێواری جۆگەلەی شیرو هەنگوین.
شەڕی “دژی تیرۆریزم”
گەورەترین درۆ و ریاکاری و تەفرەدان لەپشتی ئەم دەستەواژەیەوە خۆی حەشارداوە. بەئەندازەی نوکە دەرزیەک راستی و حەقیقەت لەو ئۆقیانوسە لە پڕوپاگەندە نیە کە لە پشتی ئەم دەستەواژەیەوە مێشکی خەڵکی دنیا دەشۆرێتەوە. ئەمانە ئەفغانستانی وێرانبویان وێرانترکرد بەناوی شەڕی دژی تیرۆریزمەوە پاشان کۆڵکە نۆکەرێکی خۆیان لەسەر کورسی دەسەڵات دانا، کەچی تائێستا تیرۆریزم نەک هەر ئەو کۆمەڵگایەی لەنێو هەراسانیەکی گەورەدا راگرتووە، بەڵکو هەموو دنیای خستوەتە بەردەم مەترسی گەورەوە. لە ٢٠٠٣ بە بەهانەی لەناوبردنی مەترسی چەکی کۆکوژ لەسەر ئاسایشی جیهانی و رزگارکردنی خەڵکی عێراق لە سەدامی دیکتاتۆر و پشتوپەنای تیرۆریزم، جەنگێکی خوێناویان بەرپاکرد و کۆمەڵگایان دەیانساڵ گێڕایەوە بۆ دواوە، پاشانیش دەیان سەدامۆکە و دارودەستەی تیرۆریستیان خستە جێگای سەدام و کۆمەڵگایان نوقمی تیرۆرکرد. لە لیبیا بەناوی کۆتایهێنان بەدکتاتۆریەتی قەزافیەوە تیرۆرزمیان بەرەڵای گیانی خه‌ڵک کرد. لە سوریا بەناوی کۆتایهێنان بە ئیستبدادی بەشار ئەسەدەوە ئەو وڵاتەیان کرد بەلانەی تیرۆریزم و ئەو جەهەنمەیان دروست کرد کە گڕەکەی دەچێت بەسەر هەموو خەڵکی ناوچەکەدا. ئەمجارە ” ئۆپەراسیۆنی ئازادی موسڵ” دەکەنە مەنجەنیق بۆ خەڵکی ناوچەکە. ئاخۆ دەبێ ئەڵقەی داهاتوی ئەم بەربەریەت و ریاکاریە چیبێت؟! بەپێی ئەوەی تا ئیستا تەجروبەکراوە ئاخۆ ئەم ئۆپەراسیۆنە چ لێشاویکی تیرۆریستی تازە رووبەڕووی خەڵکی ئەم ناوچەیە دەکاتەوە؟ ئایا دوای ئەم هەموو ساڵە لە تیرۆری دەوڵەتی و کوشتار و وێرانكردن بەچەکی کۆکوژ و بۆردومان، دوای دەیان ساڵ پەروەردەکردنی تیرۆریستانی ئیسلامی و بوارکردنەوە بۆ تیرۆریزم، هێشتا کارەساتی تر پێویستە تاوەکو خەڵکی دنیا راستی درۆ و فریوکاری ئەمریکا و غەرب و دەوڵەتانی زلهیزیان بۆ دەرکەوێت؟ ئەمانە ئەو سیناریۆ تەڵخەی قەومی و دینی و تائیفیەیان هێنایەکایەوە کە خەڵکی ناوچەکەی بەرداوەتە گیانی یەکتری. بەر لە سیناریۆکانی ئەم بەربەریەتە کەس لە عێراقدا بە زوڕنای شیعەو سونە هەڵنەدەپەڕی، کە ئێستا خەریکی هەڵدڕینی ورگی یەکترین.
هەموو بزوتنەوەی کۆنەپەرستانە و تیرۆریزمی ئیسلامی و خودی داعش تەنهاو تەنها دەستکردی رابەرانی جەنگی “دژی تیرۆر”ی ئەمڕۆن. ئیسلامی سیاسی لە بنەڕەتەوە بزوتنەوەیەکی تیرۆریستە و ستراتیژەکەی لەسەر بناغەی تیرۆرو تۆقاندن و داپڵۆسین داڕێژراوە. هیچ رەوتێکی ئیسلامی بە خەسڵەت بێبەری نیە لە تیرۆریزم. بەرجەستەبونی خەسڵەتی تیرۆریستیان یان بەرجەستە نەبونی تەنهاو تەنها پەیوەندی بە هەلومەرج و هاوسەنگی هێزو دەرفەتەوە هەیە. خۆکوژی لە مێژودا لە دەرەوەی تیرۆریزمی ئیسلامی هەبوە و هەیە، بەڵام ئەوە ئیسلامی سیاسیە ئەمەی کردوە بە نەرێتێک بۆ کوشتاری کوێرانە و بە لێشاوی خەڵکی مەدەنی و تەنهاش نەرێتی ئەوە. ئەم باندە ئیسلامیانە بە پەیامی پرتوکاو و کۆنەپەرستانەیان، بە دوژمنایەتی کوێرانەیان لەگەڵ هەموو ئاوات و ئارەزویەکی ئینسانی و ئازادیخوازانە، بەهەموو نامۆبونێکیان بە شێوە ژیانی سەردەمیانە، بە کەلەپوتیان بەرامبەر ژن و مافی ژنان..و…هیچ کات لە ئەنجامی کار و چالاکی سیاسی و رێکخراوەیی و برەوی فکرو ئایدۆلۆژیا رۆڵێکی ئەوتۆیان لە مەیدانی سیاسی نەک جیهان تەنانەت لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقادا نەبووە. مێژوی رۆڵ پەیداکردنی ئەم جڕوجانەوەرانە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی توندبونەوەی کێشمەکێش و سەرهەڵدانی شەڕی ساردی نێوان دو بلۆکی شەرق و غەرب. هەروەها ئەو کێشمەکێشانەی کە لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستدا لە کۆمەڵگاکانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقادا بەرژەوەندی بلۆکی غەربیان دەخستە مەترسیەوە. بەدیاریکراوی ئەمانە بەر لەهەموولایەک گۆشکراوی دەستی ئەمریکا و بلۆکی غەربن. ئەوان باریانهێنان و لە پشتیاندان و پڕ چەک و گیرفانپڕیان کردن، بۆ ئەوەی لە شەڕی ساردا دژی بلۆکی شەرق هەڵیانسوڕێنن، بۆ ئەوەی لە مەسەلەی فەلەستیندا دەردەسەری بۆ ناسیۆنالیزمی عەرەب سازبکەن، بۆئەوەی لە دژی مەیدانداری و رۆلی گەورەی بزوتنەوەی چەپ و کرێکاری لەو ناوچانەدا به‌کاریانبخەن..و..بەر لەوە ئەم باندانە لە پەراوێزی کۆمەڵگاکانی ئەم ناوچەیەدا کەوتبون و لە کونە تاریکەکاندا خەریکی راوی کێچ و ئەسپێی سەرو ریشیان بوون.
لەشەڕی ئەفغانستاندا پڕچەک و بەهەموو شێوەیەک دەستیان پڕکردن تا شەڕی سۆڤیەتیان پێبکەن و سەرئەنجام بەدەسەڵاتیان گەیاندن. لەدنیای عەرەب بە دیاریکراوی لە میسرو فەلەستیندا کە لە جەمسەرگیری ئەوکاتەی دنیاندا لەپاڵ بلۆکی سۆڤیەت راوەستابون، بلۆکی غەرب بەڕابەری ئەمریکا دارودەستە ئیسسلامیەکانی قوتکردەوە لەبەرامبەر ناسیۆنالیزمی عەرەبدا. لە ئێراندا چونە ژێرباڵی خومەینی و حزبوڵاوە بۆسەر کورسی دەسەڵات تا شۆڕشی ١٩٧٩ دژی رژێمی پاشایەتی پێسەرکوت بکەن. به‌مجۆرە ئیسلامی سیاسی وەکو بزوتنەوەیەکی تیرۆریستی خاوەن رۆڵ لەمەیدانی سیاسی ناوچەکه‌دا جێگای پەیداکرد.
پێویست نیە بۆ دەرخستنی ئەم راسیانە زۆر بگەڕێینەوە بۆ مێژوی دەیان ساڵ لەمەوبەر. دارودەستە ئیسلامیەکانی هەر ئەمڕۆی لیبیا بەپشتیوانی غەرب و ناتۆ بۆ تەمێکردنی ئەوانەی وەکو قەزافی لە فەرمانی ئەمریکا دەردەچن ئەم رۆڵەی ئیستایان پەیداکرد. خودی ئەم داعشەی ئێستا کە دنیای خستوەتەبەر هەڕەشەی تیرۆریزم، دەستکردی ئەمریکایە. خانمی هیلاری کلنتۆن راشکاوانە دانی بەوەدا ناوە کە خۆیان داعشیان دروستکرد و ئەمڕۆ لە هەڵمەتی هەڵبژاردندا بەڕویدا دەدەنەوە و ناتوانێ ئینکاری لێبکات. ئەمریکا هەر چەند ساڵ لەمەوبەر لەبەرامبەر بەشار ئەسەدی گوێ لە مشتی روسیادا، داعشی لە منداڵدانی ئۆپۆزیسیۆنی “شوڕشگێڕانە”ی سوریاوە هێنایە دنیاوە و پڕچەک و تیروتەسەلی کرد و بەم رۆژەی گەیاند. با لە دوێنێ و چەند ساڵ لەمەوبەریش بگوزەرێین، هەر ئێستا ئەمریکا راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ خەریکی پڕچەککردنی دارودەستەی (بزوتنەوەی ئیسلامی و بەرەی نوسره‌یه لە سوریا) كه داعشی سبەینێن. لەمبارەیەوە رۆژی یەکشەمە٢ی ئۆکتۆبەری رابردو نوێنەری روسیا لە نەتەوە یەکگرتوەکان (ڤیتالی جۆرکین) له کۆبونەوەی تایبەتی ئەنجومەنی ئاسایشدا مەسەلەکەی بەڕەسمی باسکردوە. لە راپۆرتێکی (ئیسنا کە لە تۆڕی هەواڵی راشاتودی) وه‌رگیراوە، یەکێک لە فەرماندە سەربازیەکانی باندی (بەری نصرەت) بەناوی (ئه‌بولعەز) له گفتوگۆیەکدا لەگەڵ پرگین تودنهوفەر-نوسەری کتیبی ١٠ رۆژ ژیان لەگەڵ داعش لە خەلافەتی ئیسلامی، کە پەیامنێری رۆژنامەی (کۆئلەری) ئه‌ڵمانیە و لە رۆژی ١٧ی سەپتەمبەر لە حەڵەب ئەنجامدراوە، دەڵێ؛ “لەلایەن واشنگتۆنەوە چەک و تەقەمەنیمان بۆ رەوانە دەکرێت و راهێنەرانی ئەمریکایی بۆ مەشق پێکردنی بەرەی نوسرەت و چۆنیەتی بەکارهێنانی ئەم چەکانە، هاتون بۆ سوریا بۆ ئەوەی لە دژی دەوڵەتی سوریا سەرکەوتن بەدەستبهێنن”. هەروەها دەڵێ “ئەو تانکانەی بۆ ئێمە رەوانه دەکرێن لە لیبیاوە رەوانه دەکرێن و بە رێگای تورکیادا بە دەستمان دەگات کە هەندێک جاریش قاعیدەی موشکهاوێژیشی لەگەڵدایە. ئێمە ئێستا موشەکی (تاڤ) ی ئه‌مریکیمان هەیە و بەم جۆرە توانیومانە کۆنترۆڵی هەندێک ناوچە بکەین. لەو کاتەشدا کە بەرەی نوسرەت ئابلۆقەدرابو کەسانێکی سەربە دەوڵەتانی تورکیا و قەتەرو سعودیەو ئیسرائیل و ئەمریکامان لەگەڵدابو کە بە سود وه‌رگرتن لە سەتەلایت و راکێت و دوربینی شوناسای ئەمنیەتی تایبەتی هاوکاریان دەکرد.” هەروەها دەڵی “بەرەی نوسرەت چەندجار بۆ سەرخستنی ئامانجەکانی لەلایەن ئەم دەوڵەتانەوە کۆمەکی ماڵی پێگەیشتوە. بۆ نمونە لەوانە جارێک پینج سەد ملیۆن لیرەی سوری لە سعودیە وەرگیراوە، جاریکی تر بۆ کۆنترۆڵکردنی ناوەندێکی راهێینانی سەربازی لە (المسلمه) یه‌ك ملیۆن ونیو دیناری کوەیتیمان لە سعودیە وەرگرتوە. ئێستا ئیسرایلیش هاوکاریمان دەکات چونکە ئەو لە جەنگدایە لەگەڵ دەوڵەتی سوریا و حزب اللە. هەروەها غەرب رێگا بۆ مجاهدین هەموار دەکات بۆ ئەوەی خۆیان بگەیەننە سوریە. ئێمە مجاهدینێکی زۆری ئه‌ڵمانی و فەرەنسی و بەریتانی و ئەمریکی و هەموو وڵاتە غەربیەکانمان هەیە.” هەمان رۆژنامە نوس لە گفتوگۆدا لەگەڵ محەمد عەلوش-یەکێک لە فەرماندە سەربازیەکانی بزوتنەوەی ئیسلامی- کە ئەندامە لە کۆمیتەی باڵای گفتوگۆی ئۆپۆزیسیۆن لەگەڵ دەوڵەتی سوریایە لە دەمی عەلوشەوە دەڵێ؛ “گروپەکەی ئێمە لە پێشدا بەشێک بو لە بەرەی نوسرەت و پێشتر لە تورکیا بوو دواتر پەیوەست بوو بە ئۆپۆزیسیۆنی ئازادەوە.”
لە راستیدا ئیسلامی سیاسی بەبێ هاوکاری و پشتیوانی غەرب و دەوڵەتانی گوێلەمشتیان ناتوانێ وەکو هێزێکی خاوەن رۆڵ و برەودار تەنانەت لە خودی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بمێنێتەوە. کێشەی ئێستای غەرب و ئەمریکا و روسیا و جەنابی بارزانی فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگەشی لەگەڵدابێت، تیرۆریزم نیە. هەمویان ئامادەن کڵاو بۆ داعش فڕێدەنە ئاسمان بەومەرجەی پێ لەبەڕەکەی خۆی درێژتر نەکات و لە جڵەو دەرنەچێت و بەرژەوەندیەکانی ئەوان نەخاتە مەترسیەوە. واتە بۆ نمونە بەو مەرجەی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا هەر قەتلوعامێک دەکات بیکات، بەڵام دەست بۆ ئەمریکا و ئەورپا درێژنەکات. هەر بەوجۆرەی کە لە سۆماڵ و ئەفریقا چەندین باندی چەکداریان بەرداوەتە گیانی خەڵک و تا ئیستاش سەرقاڵی کوشتاری بەکۆمەڵی خەڵکن، بەبێ ئەوەی غەرب باسێک لە تیرۆریزمیان بکات و ئۆپەراسیۆن بۆ لەناوبردنیان بەرپابکات. هەریەک لەو بلۆک و ریزبەستنانە ئامادەن فەرشی سور بۆ خەلیفەی داعش راخەن بە مەرجێک بەرژەوەندیەکانی ئەوان رەچاوبکات و لە ریزی ئەواندا جێگایەک بۆ خۆی بگرێت. مەگەر دووساڵ لەمەوبەر کاتێک داعش موسڵی گرت بارزانی نەکەوتە ساتوسەدا لەگەڵی؟ مەگەر راشکاوانە پەیامی ئاشتەوایی نەدا بە داعش و نەیوت کێشەمان لەگەڵ یەک نیە؟ مەگەر شەنگاری وەکو چەپکەگوڵ پێشکەش نەکردن؟!
لەوانەش بگوزەرێین مەگەر هیچ شتێک لەوە ئاشکراترو راشکاوترە کە داعش ئیستاشی لەگەڵ بێت بە هاوکاری هەمەلایەنە و بێسنوری سعودیەو قەتەرو تورکیای توڵە سەگانی ئەمریکا دەسەڵات و تیرۆریزمی هەوسار پچڕاوی دەچەرخێنێ؟ کەس هەیە نەزانێ تورکیا لانەی داعش و پردی هاتوچۆ و کەناڵی بازرگانی و خەستەخانەی تیمارو ..و…داعشە؟ ئایا ئەوە لەکەس شاراوەیە کە سعودیە تەنانەت پارەی حەجاجەکانیش دەخاتە دەستی داعشەوە؟ کەس هەیە نەزانێ قەته‌ر بانکی داعشە؟ مەلەفی بازرگانی سەرمایەداران و سەرانی سەر بەدەسەڵاتی هەرێمیش لەگەڵ داعشدا، مەلەفێکە و هەموو خەڵکی کوردستان لێی ئاگادارن. ئایا دەکرێت ئەم تیرۆریستە دەوڵەتیانە و ئەم داعش پەروەرانە کێشەیان تیرۆریزم بێت و شەڕی لەناوبردنی تیرۆر بکەن؟ ئەگەر بە ئەندازەی نوکە دەرزیەک کێشەیان لەگەڵ تیرۆریزم هەیە، با زەحمەتی شەڕو قارەمانبازی و وێرانكای کۆمەڵگا و کوشت و کوشتار نەکێشن، لە جیاتی ئەوە زەحمەتبکێشن خۆیان بپێچنەوە و ملیانبشکێنن و لە ناوچەکە بڕۆنە دەرەوە. لە جیاتی شەڕی داعش گوێی نۆکەرەکانیان راکێشن با چەک و تەقەمەنی و پارە لە داعش ببڕن و ئاسانکاری بۆ نەکەن. بەم جۆرە داعش لە سویچەوە دەکوژێتەوە و خەڵکی ئەو ناوچانەی دەسەڵاتی داعشی تیایە هەر بە شەق و بەرد داعش راودەنێن. مەگەر خەڵکی کۆبانی ئەم کارەیان نەکرد سەرباری پشتیوانی ئەو دەوڵەتانە لە داعش؟ لە کوردستانیش بارزانی و حزبەکانی کوردایەتی لە جیاتی ئەوەی خۆیان بکەن بە قارەمانی ئۆپەراسیۆنی تەفروتوناکردنی یەکجاری موسڵ و رۆڵەی کرێکارو زەحمەتکێش بۆ جێبەجیکردنی فەرمانی ئاغاکانیان بەکوشتبدەن و ئاشوبی قەومی گەرم بکەن، با بڕۆن مشوری داعشە نوستوەکانی کوردستان بخۆن، بڕۆن رووبەڕووی داعشی دەمامکداری کوردی ببنەوە، بڕۆن یاساکانیان لە داعشیزم داماڵن و خەمی وەزارەتی ئەوقافەکەیان بخۆن کە بووە بە کارگەی بەرهەمهێنانی داعش.
سێکوچکەی شەڕ لەسەر دەسەڵات
لەودیوی هەموو پڕوپاگەندەکان و ئایدۆلۆژی جەنگی هەموو لایەنەکانی ئەم شەڕە تیرۆریستیەوە کە خەڵکی جیهان و ناوچەکەی پێ چەواشە دەکەن، شەرێکی کۆنەپەرستانەی خوێناوی لە ئارادایە لەسەر دەسەڵات و نفوزی بلۆکە جیهانیەکان و دارودەستە لۆکاڵیەکانیان. ئەم جەنگە لەدژی تیرۆریزم نیە، لەسەر تیرۆریزم نیە، هیچ لایەن و هیچ بەشداربویەکی ئەم شەڕە کێشەی جدی لەگەڵ خودی تیرۆر و تیرۆریزمدا نیە و خۆیان هیچیان بێبەری نین لە تیرۆریزم. ئۆپەراسیۆنی وێرانکردنی موسڵیش هیچ نیە جگە لە شەڕێکی تیرۆریستی لەسەر دەسەڵات و ناوچەی نفوز. دەرهێنانی موسڵیش لە دەستی داعش هیچ لە مەترسی تیرۆریزم لەسەر جیهان کەم ناکاتەوە. ئەمریکا و غەرب دوای ناکامیان لە عێراق و سوریا و داشکانی دۆخی ناوچەکە بە قازانجی جمهوری ئیسلامی کلک گرێدراو لەگەڵ بلۆکی بەرامبەریان بەسەرکردایەتی روسیا، هەروەها دوای بێسەمەربون و ناکامبونی سپاردنی بەرەکانی ئەم شەڕە بە نۆکەر و بریکارە ناوچەییەکانی وەکو سعودیە و قەتەرو ئیسرائیل و تورکیا، تیرۆریزمی داعشی کردوە بە پاساوێک بۆ دوبارە هاتنەوە مەیدانی راستەوخۆ لە جەنگی ناوچەکە و داشکاندنەوەی بە قازانجی خۆی و بەهێزکردنی ناوچەی نفوزی. ئامانجی ئەمریکا بریتیە لە چەسپاندن و پەرەپێدانی باڵادەستی خۆی بەسەر ناوچەکە و جیهاندا. بریتیە لە کورتکردنەوەی دەستی نەیارەکانی. وەکو هەمیشە لەهەموو دەرفەتێک کەڵک وەردەگرێت تا بەهێزنواندن و شەڕ و ملهوڕی پێگەی خۆی لە جیهان و ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا پتەوبکات. بەدیاریکراوی ئامانجی ئەمریکاو غەرب و ناتۆ، لە گشت ئەم سیناریۆیەی لە سوریا بەرپایان کردوە، لەسەرکار لابردنی بەشار ئەسەدی گوێلەمشتی روسیای رەقیب و هاوپەیمانی جمهوری ئسلامی لە ئه‌مریکا یاخیە. ئەمەش بەنرخی باراندنی کوێرەوەری و کوشتاری بێشوماری خەڵکی بێگوناهو وێرانکاری دەبەنەپێشەوە. ئەمجارە ئەمریکا بەنیاز نیە هێزی سەربازی خۆی بخاتە ناو شەڕەوەو تەرمی سەربازەکانی لە تابوتدا بەرێتەوە. لە جیاتی ئەمە بۆمباران و کوشتاری بە کۆمەڵ لە خەڵکی بەشمەینەت دەکات. ئەو هەموو ستایش و هەڵنانەی دەرحەق بەهێزە عێراقیەکان دەیکات، لەبەرئەوەیە ئەمجارە ئەوان لەجیاتی سەربازەکانی خۆی “وەکو سەگی راو”* بەکاربهێنی و ئەگەر لەم شەڕەدا قوربانیەک پێویست بێت لەوان بکەوێت، پاشانیش دوای تەواوبونی بۆمباران و تەختبونی شارەکە و نەمانی تەپ و تۆز، ئەوان بنێرێتە سەر لاشە بێگیانەکان.
بۆ جەمسەری بەرامبەریش بەسەرکرادایەتی روسیا، دەخاڵەت لە جەنگی سوریا بە ناوی پەلاماری پەیگیرانەتر بۆ لەبەینبردنی داعش و تیرۆریزم، مەبەستی دەرهێنانی جڵه‌وی دۆخی ناوچەکەیە لە دەستی ئەمریکا و غەرب و هێشتنەوەی بەشار ئەسەد و سوریایە لەژێر نفوزی خۆی. بە مانایەکی تر شەڕی راستەقینەی سوریا و ناوچەکە، واتە ئەو شەڕەی کە بەناوی لە ناوبردنی داعش و تیرۆریزمەوە لە ئارادایە و بە دەستپێکرنی ئۆپەراسیۆنی موسڵ توندتر دەبێتەوە، شەڕی ئەم دو جەمسەرە جیهانیەیە کە هەرکامیشیان دەوڵەتانێکی گوێلەمشتی خۆیان لە ناوچەکەدا هەیە. شەڕێکە لەسەر دەسەڵات و ناوچەی نفوز و باڵادەستی و ئارایشی سیاسی ناوچەکە.
پاشکۆ ناوچەییەکانی هەردوو جەمسەریش لە چوارچێوەی بەرژەوەندی باڵای جەمسەرەکانی خۆیاندا، هەروەها لە کێشمەکێشە ناوچەییەکاندا، ئامانجی دیاریکراوتریان هەیە. جمهوری ئیسلامی کە حکومەتی عەبادی و هیزە ئیسلامیە شیعەکانی عێراقیشی لەدەستدایە، کلکی لەگەڵ جەمسەری روسیا گرێدراوە. جمهوری ئیسلامی عێراق بە ناوچەیەکی نفوزی خۆی دەزانێ. دەسەڵات لە عێراقدا وەکو سێگۆشەیەکی لێهاتوە کە لایەکی گەورەو دولای بچوکتری هەیە. ئێران لایە گەورەکەی کە ئیسلامی شیعەیەو خاوەن پێگەی بەهێزو سەرەکیە لە دەسەڵات، بۆ خۆی مسۆگەرکردوە. لایەکی تری سێگۆشەکە کە ناسیۆنالیزمی کوردە، دیسان بەشێکی “یەکێتی نیشتمانی و گۆڕان” لە چوارچیوەی نفوزی ئێراندا ئەژمار دەکرێن. لەم کێشمەکێشەدا کە هاتوەتە ئاراوە بە چنگ و ددان هەوڵدەدات ئەم ناوچەی نفوزەی خۆی بپارێزێ و لەدەستینەدات. لێکترازانی یەکپارچەیی خاکی عێراق هەڕەشەیەکە لەسەر ئەم ناوچەی نفوزەی ئەو. نیگەرانی گەورەی ئێران لە پارچە پارچە بونی عێراق لەوێوەوەیە کە بە مەترسیەکی گەورەی دەزانێ بۆ شکڵگرتنی دەوڵەتێکی سونی کە پشتدەدات بە تورکیا و سعودیەوە. لەوەش مەترسیدارتر لە گشت کێشمەکێشی تورکیا-سعودیەو ئێراندا بە قازانجی ئەوەی یەکەمیان رۆڵدەگێڕێ. تەنانەت شکڵگرتنی دەوڵەتی قەومی کوردیش جیگای نیگەرانی جدیە بۆ ئێران، چونکە پێیوایە ئەم دەوڵەتە پشتدەدات بە ئەمریکاوە و ئەم لایەی سێگۆشەکەشی لەدەست دەرئەچێت.. نەک هەر ئەوەندە بەڵکو شکڵگرتنی ئەم کیانانە لە سبەینێدا لە ناو خودی ئێراندا سەرئێشەو گرفت بۆ جمهوری ئیسلامی دروست دەکەن. بۆیە رژێمی ئێران لە پێگەی براوەی شەڕی عێراق و بەرگری لە ناوچەی نفوزی خۆی دەچێتە شەڕێکەوە کە رەقیبەکانی بەرپایان کردوە. لەم باریەوە چ بە دەخاڵەتی راستەوخۆ چ بە سوپای عێراق و چەندین میلیشیایی شیعەی دەستسازی ئێران بەڕابەری و سەرپەرشتی سولەیمانی قاسمیانیەوە، پێداگری توند دەکات لەسەر بەشداری لەئۆپەراسیۆنی موسڵ.
لەبەرامبەردا میحوەری تورکیا – سعودیە – قەتەر سەرمایەیان لەسەر هێزە سونیەکان و ناسیۆنالیزمی عەرەب و پارتی دیموکراتی کوردستان وەکو هێزی باڵا ده‌ستی کوردستان داناوە و یاری بە کارتی تورکمانیش دەکەن. ئامانج و پلانیان ئاشکرایە کە دەیانەوێ گرەو لە ئێران بەرنەوە، لانی کەم لەم ناوچەی نفوزەی ئێران بەش بۆ خۆیان بپچڕن. جیاوازیەکە ئەوەیە کە ئەم میحوەرە بە پێچەوانەی ئیرانەوە کە بەشداری لە شەڕێکدا دەکات کە لە دەرەوەی ویست و ئیرادەی ئەو بەرپابووە، ئەمان خۆیان شەڕەکەیان بەرپاکردوە، خۆیان لە پشتی داعش و گشت ئیسلامی سونە راوەستاون. تاوەکو ئێستاش هاوکات لەگەڵ چەواشەکاری و پاساوسازی بۆ لەشکرکێشی و دەخاڵەتیان گوایە شەڕی تیرۆریزم دەکەن، داعش پڕچەک و بەهێزدەکەن. ئەم میحوەرە لە پێگەی جەمسەرە ناکامەکەیان هەم لە عێراق و هەم لە سوریا، دەیانەوێ لەم شەڕەدا باڵانسی دۆخەکە بە قازانجی خۆیان بگۆڕن و رەوتی ئارایشی سیاسی داهاتوی عێراق و سوریا و ناوچەکە بەپێی بەرژەوەندیەکانی خۆیان ئاراستەبکەن. هەر بەوجۆرەی لە شەڕی جەرابلوسدا هەنگاوێک خۆیان بردەپێشەوە. تورکیا ئەمە ناشارێتەوەو ڕاشکاوانە پێداگری لەسەر ئەوە دەکات کە ئەگەر ئێران لای سەرەکی سێگۆشەی سیاسی عێراقی مسۆگەر کردوە ئەوە دوو لایەکەی تر واتە ناسیۆنالیزمی کوردو ناسیۆنالیستە عەرەب و سونەکان جێگای ئومێدن بۆ تورکیا و بەدەستهێنانی پێگە و دەستوەردان لەدۆخی سیاسی عێراق. لەم روانگەیەوەیە کە ئەردۆگان پێداگری توند لەسەر ئەوە دەکات کە “موسڵ موڵکی موسڵاویەکان و تەلەعفەر موڵکی تەلەعفەریەکانە، دوای ئازادکردنی ئەو ناوچانە تەنها دەبێ عەرەبی سونە و تورکمانەکان و کوردە سونیەکان لەوێ بمێننەوە- گفتوگۆ لەگەڵ کەنڵلی هەواڵی روتانای عەرەبی”. لەگەڵ ئەوەی تورکیا هێزە سەربازیەکانی خۆی لەناوچەکانی دەوری موسڵ جێگیرکردوە، هەروەها لەگەڵ ئەوەدا کە ئەردۆگان و بەرپرسانی تورکیا هەڵوێستێکی توند دەردەبڕن، بەڵام ئەوەی کە ئایا سوپای تورکیا راستەوخۆ تەنانەت بەبێ مۆڵەت، بەکردەوە دەچنە ناو شەڕی موسڵ و شاری موسڵەوە یان نا؟ هیچ لەو راستیە ناگۆڕێت کە لەهەموو ده‌رفەتێک کەڵک وەردەگرێت بۆ بەهێزکردنی رەوتە ئیسلامیە سونیەکان و کارتی تورکمانەکانیش بەکاردەهێنێ بۆ ئەوەی لە بەرامبەرکێ لەگەڵ ئێراندا لەسەر ئایندەی دەسەڵات و نەخشەی سیاسی عێراق هەنگاوێک بڕواتە پێشەوە. بێگومان ئەمە بۆ داپۆشینی قەیرانە هەمەلایەنەکانی ناوخۆی خودی تورکیا و هەروەها سنوردانانیش بۆ ئەو هێزە کوردیانەی دەردەسەری گەورەیان بۆ دروست کردوە، کەڵکی خۆی دەبێت.
هەردوو ئەم جەمسەرانە و هێزە پێکهێنەرەکانی، تەنانەت کلکە عێراقیەکانیشیان بەرژەوەندی و ئامانجی رۆشنی خۆیان دەناسن و بە پلانەوە کاری بۆ دەکەن. ئەوەی لەم نێوەدا بە لۆژە لۆژ و سەرلێشێواوی تەنها و تەنها رۆڵی دەسکەلا دەبینێت، دەسەڵات و حزبەکانی بزوتنەوەی ناسیۆنالیستی کوردە. ئەم بزوتنەوەیە و حزبەکانی کە هەمیشە سیاسەتی کەڵكوەگرتن لە قڵشتی نێوان دەوڵەتانی ناوچەکە و جیهان هەم تاکتیک و هەم ستراتیژیان بووە، لەئیستادا چاویان لەم کێشمەکێشە بڕیوە و لەهەوڵدان لەم رێگایەوە پێگەیەکی زیاتر بۆ خۆیان پەیدابکەن. ئەوان سەرمەستن بەوەی کە جەنابی بارزانی وەکو فەرماندەیەکی مەیدانی ناوببرێت و لەلایەن جێگری پریزدنتی ئەمریکاوە سوپاسنامەی بۆ ڕەوانه دەکرێت لە بەرامبەر ئەوەی ئامادەیە بەهێزی پیشمەرگەوە بە ناوی “هاوپەیمانی جیهانی شەڕی دژە تیرۆر” مل بە فەرمانی ئەمریکا بێت و بەشداری کارا بکات. ئەم حزبانە کە ئێستا بەسەر هەردوو جەمسەرە ناوچەیی و جیهانیەکدا دابەشبوون، هەر بەشەیان لە روانگەی جەمسەرەکەی خۆیەوە، بەڵام هاوڕان لەسەر بەشداریکردن. وەکو هەمیشە ئامادە بەفەرمان و بەفیدای سیاسەتی زلهێزە کۆنەپەرستەکانن. لە راستیشدا نە تەنیا دەوڵەتی کوردی تەنانەت هیچ ئایدەیەکی رۆشن بۆ بۆرژوا-ناسیۆنالیستی کورد و مەسەلەی کورد، جێگایەکی لە سیاسەت وستراتیژی هیچ یەک لەم دوو جەمسەرەدا نیە، بەڵکو تەنها وەکو کارت و دەسکەلا بەکاریان دەهێنن و لە ئێستادا وەکو ئەمری واقع مامەڵە لەگەڵ دەسەڵاتەکەیان دەکەن. ئەوەی ئەم ئەمری واقعە تا کوێ بڕدەکات دیار نیە. بەڵام ئەوە رۆشنە کە هەمیشە ئاکامی کارەساتباری ئەم خۆگرێدانەیان بە سیاسەتی هێزە جیهانی و ناوچەییەکانەوە بە کارەساتی گەورە لەسەر خەڵکی کوردستان تەواو دەبێت. ئەمجارەش دەیانەوێ چارەنوسی ئەم خەڵکە بکەنەوە بە قوربانی بە ئومێدی ئەوەی لە ئایندەدا لە بری ئەم خۆش خزمەتیە ئاسۆیەکی تر بەڕوی دەسەڵاتی قەیرانگرتویان بکرێتەوە.
هەرچی ئەو بەرەکەی تری شەڕەکەیە، واتە داعش، دیسان شەڕ لەسەر دەسەڵات دەکات. داعش وەکو باندێکی تیرۆریستی هەوساربچڕاوی لەدەستدەرچوو کە توانیوێتی بەشێک لە ناسیۆنالیزمی کلکوگوێ کراو و بێئاسۆی عەرەبیش بخاتە پشتی خۆی، بۆ بەدەستهێنانی دەسەڵاتی سیاسی هەوڵدەدات. ئەو مەسەلانەی بەدەستیانەوە گرتوە وەکو؛ دەردو مەینەتەکانی خەڵکی عەرەب و موسڵمان، ستەمی غەرب لە شەرق، دوژمنایەتی دەوڵەتانی غەربی لەگەڵ خەڵکی موسڵمان، ستەمکاری و کوشتاری بە کۆمەڵی سونی مەزهەبەکان لەلایەن حکومەتی مالکی و میلیشیا شیعەکان و جمهوری ئیسلامیەوە..و..هەر هەموو تەنها و تەنها تا ئەو جێگایە بۆ داعش مەسەلەن کە لەو نەهامەتیانە کەڵک وەرگرێت بۆ هێزهەڵخڕاندن لە پشتی خۆی لەپێناو بەهێزکردنی پێگەو دەسەڵاتی خۆی لەپێکهاتەی دەسەڵاتدارێتی بۆرژوازی ناوچەکەدا. دوژمنایەتی کوێرانەی داعش لەگەڵ ئەمریکاو غەرب، سەرمایەیەکی سیاسیە لە کۆمەڵگاکانی ئەم ناوچەیەدا کە خەڵکەکەی بە حەق ئەمریکا و غەرب بە هۆکارێکی سەرەکی نەهامەتیەکانی خۆیان دەزانن. نەهامەتیەکانی وەکو جەنگ و داگیرکاری و وێرانکردنی کۆمەڵگا، نەهامەتی خەڵکی فەلستین بەدەست دەوڵەتی تیرۆریستی ئیسرائیلەوە، نەهامەتی سونی مەزهەبەکان بەدەست دەسەڵاتی شیعەکان لە عێراق….تیرۆریزم ئامرازی سەرەکی دەستی هەموو ئیسلامی سیاسیە بۆ قوڵکردنەوەی قڵشت و ناکۆکی ئاینی و مەزهەبی و قەومی لە رۆژهەڵاتی ناوه‌ڕاستدا. ئەم ناکۆکی و قڵشتانە زەمینەی لەبار بۆ گەشەکردنی ئەوان دەخوڵقێنێ و رێگای گەیشتنیان بە دەسەڵاتی سیاسی هەموار دەکات.
شەڕی تیرۆریستی خەتەری تیرۆریزم زیاتر دەکات
ئەم شەڕە تیرۆریستیە کە گوایە شەڕێکە بۆ لەناوبردن و بنەبڕکردنی تیرۆریزم، نەک هەر مەترسی تیرۆریزم لە ناونابات و تەنانەت کەمی ناکاتەوە، بەڵکو گەورەترو مەترسیداتری دەکات. بە دەرهێنانی موسڵ و تەنانەت رەقەش لە دەست داعش، ئەم رەوتە بەشێک لە قەڵەمڕەوی دەسەڵاتی خۆی لە دەست دەدات، بەڵام خولێک لێدەدات و لە جێگایەکی ترەوە پەلامار دەهینێت و دوبارە سەربەرز دەکاتەوە. تا ئەو هۆکارو زەمینانە لە ئارادابن کە داعش و ئیسلامی سیاسی لەسەریان دەلەوەڕێت، وە تاوەکو تیرۆریزمی ئیسلامی لەلایەن دەوڵەتانی غەربی و گوێ له‌مشتەکانیانەوە هاوکاری بکرێت، ئەم جۆرە ئۆپەراسیۆنانە تۆزقاڵێک لە مەترسی تیرۆریزم کەم ناکەنەوە. بۆ ئەوان رومادی نا موسڵ، عیراق نا سوریا، سوریا نا لیبیا، ئاسیا نا ئەفریقا و ئەو هەموو کۆمەڵگایەی کە ئەمریکاو غەرب و ناتۆ لەبەریەک هەڵیوەشاندون و کردونی بە لانکەی لەبار بۆ تیرۆریزم.
لانی کەم ئێمە لە دوای ١١ی سەپتەمبەرەوە هەمو رۆژێک شایەتی دنیایەک پڕوپاگەندەین بە ناوی شەڕ بۆ لەبەینبردنی تیرۆریزم. هەموو رۆژێک شایەتی ئەڵقەیەکی تازەی لەشکرکێشی و جەنگ و وێرانکاری و کوشتاری بەکۆمەڵی خەڵکی ستمەدیدەین بەناوی شەڕی دژی تیرۆریزمەوە. ئاماری قوربانیەکانی ئەم جەنگانەی کە گوایە بۆ گێڕانەوەی ئاسایش و ئارامی بۆ خەڵکی جیهان بەرپاکراون لە ئەژمارکردن و مەزەنەکردن نایەن. ژمارەی ئەو قوتابخانە و نەخۆشخانە و رەوزەو ماڵ و ئاپارتمان و پرد و رێگاو بانانەی کە خاپورکراون، سەد بەرابەر لەوە زیاترە کە تیرۆریزمی ئیسلامی خاپوری کردون. ئەو پاشەوپاش گەڕانەوەیەی بەسەر کۆمەڵگاکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا سەپێنراون، چەندین بەرابەر زیاترە لەوەی لە دەستی تیرۆریزمی ئیسلامی دێت. ئەو قڵشت و ناکۆکیانەی لە نێوان قەوم و میللەت و پێڕەوانی دیانەت و مەزهەبەکاندا بە سیاسەت و کارکردی ئەمریکاو غەرب و ناتۆ پەرەیان پێدراوەو بون بە زەمینەی پەرەسەندن و بەرهەمهێنانەوەی تیرۆریزمی ئیسلامی، زۆر لەوە زیاترە کە راستەوخۆ بە رۆڵی ئەم بزوتنەوە تیرۆریستە دەیتوانی پەیدابێت و پەره‌بسەنێ. لەگەڵ ئەوەشدا رۆژبەرۆژ و ساڵ بەساڵ مەترسی تیرۆریزم زیاترو زیاتری کردوە. ئەگەر ١٥ ساڵ لەمەوبەر تەنها کوشتاری خەڵکی بێتاوانی ئەمریکا کرانە ئامانج، وە ئەگەر ١٣ ساڵ لەمەوبەر تەنها بەغداو شارەکانی عێراق و کوشتاری هاوڵاتیانی بێگوناهی ئەم کۆمەڵگایە لە ناو شەقام و بازاڕو جێگای کارو ماڵی خۆیاندا، دەستیان لەسەر دڵیانبو و بەکۆمەڵ راپێچی مەرگ دەکران، ئەوە دوای ١٥ ساڵ کوشتارو خاپورکردنی چەندین کۆمەڵگا و دوای چەند ئەڵقەی شەڕی نەبڕاوەی “دژی تیرۆریزم”، ئێستا داعش و تیرۆریزمی ئیسلامی لە ناوچەیەکی فراواندا دەسەڵاتی بەدەستهێناوە. لەوەش زیاتر ئەمڕۆ لە ئەفریقاوە تا خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، لە ئاسیاوە تا ئەوروپا و ئەمریکا و ئوسترالیا، لە بەغداوە تا پاریس و برۆکسل و بەرلین و واشنگتۆن، تیرۆریزمی ئسیلامی کۆمەڵگا نوقمی خوێن دەکات. ئەم مێژوە بە خوێن و مەرگ و کارەسات نوسراوە ئیتر هیچ گومانێک لەسەر پڕوپوچ بونی “شەڕی دژی تیرۆریزم” ناهێڵێتەوە. ئەوەی بە ناوی شەڕی دژی تیرۆریزمەوە لە ئارادایە، شتیک نیە جگە لە شەڕی تیرۆریستی تیرۆریستان، جگە لە شەڕی نێوان تیرۆریزمی دەوڵەتی بەڕابەری ئەمریکا لەگەڵ تیرۆریزمی ئیسلامی دوێنێ بەڕابەری قاعیدە و ئەمڕۆ بەڕابەری داعش و سبەی بەڕابەری یەکێک لەباندە دەسکەلاکانی ئەمڕۆی ئەمریکا و غەرب. هەربۆیە ئەم شەڕە تا درێژە بکێشێت و تا بەشەریەتی ئازادیخواز و متەمەدنی دنیا مەیدان بۆ ئەم جەمسەرە تیرۆریستیانە خاڵی بهێڵنەوە، دەبێ چاوەڕوانی پەرەسەندنی زیاترو قوربانی زیاتر بکەین.
هیچ کات و بەهیچ جۆرێک ئامانجی رابەرانی “شەڕی دژی تیرۆریزم” و ئەم جۆرە شەڕ و ئۆپەراسیۆنە سەربازیانە، لە ناوبردنی تیرۆریزم و ئیسلامی سیاسی نیە، بەڵکو هەمیشە ئامانجێکی کۆنەپەرستانە لە دوو توێیدا خۆی حەشارداوە. تا ئەو جێگایەش بە بەرامبەرکێ لەگەڵ تیرۆریزمی ئیسلامیدا دەگەڕێتەوە، تەنها هێز نیشاندانێکە بۆ ئەوەی سنوری خۆی بزانێت و پێی لێدرێژنەکات و لە جڵەو دەرنەچێت. ئەگەر لەم چوارچێوەیە دەرنەچن تەنانەت وەکو دەوڵەتی ئیسلامی تیرۆریست دەتوانن لەسەرکاریش بن و حوکمڕانیش بکەن. ئەوەی کە چ بەڵایەک بەسەر خەڵکی کۆمەڵگاکان دەهێنن، بۆ غەرب و ئەمریکا زۆر ئاساییە. تەنانەت تیرۆریزمەکەشیان دەتوانێ پەسەندبێت بەو مەرجەی قوربانیەکان تەنها خەڵکی بێگوناهی کۆمەڵگاکانی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا بێت و دەست بۆ غەرب و ئەمریکا درێژ نەکەن. بەڵام جیاواز لەمەش بنەبڕکردنی تیرۆریزمی ئیسلامی بەئۆپەراسیۆنی لەم بابەتە لە بنەڕەتەوە هەراو هوریایەکی پوچ و بێ بنەمایە. وەکو منصور حکمەت دەڵێ “لێکدانەوەکانی خۆیان (واتە غەرب و ئەمریکا) نشانیدەدات کە ئیسلامی سیاسی و تیرۆریزمی ئیسلامی یەک بارەگایەکی مەرکەزی و یەک فەرماندەیی هاوبەش و یەک رێکخراوی هەرەمی نیە، بزوتنەوەیەکی نێونەتەوەییە کە لە کۆمەڵیک شانە و رێکخراو و تۆڕ و ناوەندی دەوڵەتی پێکهاتوە کە بە کۆمەڵێک پەیوەندی رەسمی و ناڕەسمی، وەکو بزوتنەوەیەکی نهێنی، بە کۆمەڵێک داهێنانی فراوانەوە لە ئاستی لۆکاڵیدا پێکەوە بەستراون”. کردەوەیەکی سەربازی بەم جۆرە و دەرهێنانی موسڵ لە دەستی داعش بەبێ گرتنەبەری رێگای کارا بۆ لەبەینبردنی زەمینەکانی داعش و ئیسلامی سیاسی، بەبێ دەستبردنی بۆ شکاندنی ئەو دەستانەی کە لە پشتیاندەدات و ورگ و گیرفانیان تێرو پڕچەکیان دەکات، تەنها دەتوانێ ئەو ئاکامەی هەبێت کە لە جیاتی کۆکردنەوەی هێزەکانیان لە موسڵ یان هەر جێگایەکی تر، شانە و گروپەکانیان بە دنیادا بڵاوبکەنەوە بۆ بەڕێخستنی روباری خوێن. تەنانەت تۆڵەی شکستە سەربازیەکانیان بە هێرشی تیرۆریستی بەرفراوانتر لە شەرق وغەربدا بۆ سەر خەڵکی مەدەنی بکەنەوە.
کوردستان و ئۆپەراسیۆنی “ئازادی موسڵ”
ئەم شەڕە شەڕی خەڵک نیە، دواتر دێمەسەر ئەم باسە لە ئاستی نێونەتەوەیی بۆ خستنەڕوی سیاسەتێکی ئەنتەرناسیۆنالیستی بۆ هەموو بەشەریەتی موتەمەدن. بەڵام لەم به‌شەدا باسی ئەوە دەکەم کە ئەم هەڵوێستە بۆ خەڵکی کوردستان مانایەکی زۆر تایبەتی تری هەیە. بەو هۆیەوە کە ئەحزابی بۆرژوازی دەسەڵاتداری کورد عەزمیان جەزم کردوە کە وەکو هەمیشە بۆ خۆشخزمەتی بە ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی خەڵکی کوردستان فیدابکەن و لە ریزی پێشەوە بۆ ئەم شه‌ڕە راپێچیان بکەن. مێشکی خەڵکیان بەوە شۆریوەتەوە گوایە بەم جۆرە بەشێک لە “ناوچە دابڕاوەکان” ی کوردستان دەگێڕنەوە بۆسەر خاکی هەرێم! وه‌کو ئەوەی کە تا ئێستا بەختەوەری زۆریان بۆ خەڵکی دانیشتوی هەرێم مسۆگەر کردبێت!
ئەمە ریسکێکی یەکجار گەورەیە نەک هەر بەگیانی رۆڵەی کرێکارو زەحمەتکیشەوە کە لە ریزەکانی هێزی پێشمەرگەدا چەکدارکراون و بەم جۆرەش لێشاوێکیان لێدەکەن بەقوربانی، بەڵکو لەمەش مەترسیداتر ئەوەیە کە چارەنوسی هەموو خەڵکی کوردستان دووچاری گێژاو و کارەساتێکی گەورە دەکەن و بۆ ناو ئاشوبێکی پڕمەترسی راپێچی دەکەن. بەو جۆرەی پلانی بۆ دانراوە و تەنانەت بەو جۆرەی کە خودی سەرانی ئەم جەنگە و بەرپرسانی وەزارەتی جەنگی ئەمریکا و غەرب راشکاوانە دانیپێدادەنێن، جەنگی موسڵ کارەساتێکی سامناک دەبێت. کارەساتێک دەبێت کە لە مێژودا بە خوێن تۆمار دەبێت. بەشداری خەڵکی کوردستان و هێزی پێشمەرگە بە ناوی خەڵکی کوردستانەوە لە خوڵقاندنی ئەم کارەساتەدا، قڵشتێکی قەومی گەورە و دوژمنایەتیەکی مەترسیدار بەدوای خۆیدا دەکاتە ملی خەڵکی کوردستانەوە کە بە ئاسانی کۆتایی نایه‌ت. ئەو بەشە لە دانیشتوانی ئەو ناوچانە کە بەخت یاوەریان بێت و لەم جەنگە کارەساتبارەدا گیان بەدەرکەن، هەروەها خەڵکی عەره‌بزمان بەگشتی، هێزی پێشمەرگە و بەم جۆرەش خەڵکی کوردستان بە شەریکی ئەو کوشتار و خاپورکردنە دەزانن کە لەسەر دەستی هێزە ئەمپریالیستەکان و دەوڵەتان و میلیشیا شیعەکان رودەدات و گیانی تۆڵەسەندنەوە لە ناخیاندا دەچێنێت. رەوانەکردنی هێزی پێشمەرگە بۆ ناو شەڕێکی بەم جۆرە لە پێناوی رازیکردنی دڵی زلهێزەکان و بە ئومێدی گەیشتن بەو ئامانجانەی رایانگەیاندوە و بەهرەمەندبونی ناسیۆنالیزمی کورد لە پێگەیەک لە ئایندەی عێراق و فراونکردنەوەی قەڵەمڕەوی دەسەڵاتە گەندەڵ و خێڵەکیەکەی ئێستایان، تەنها لەو حزبانەی کوردایەتی دەوەشێتەوە کە ٢٥ ساڵە تاڵانوبڕۆ دەکەن و ستەمکاریان گەیشتوەتە رادەیەک کە فاشیزم و سەرکوتگەری رژێمی بەعسیان لە بیری خەڵک بردووەتەوە.
جەنابی بارزانی فەرماندەی گشتی هێزی پێشمەرگە کە دوێنێ لەگەڵ داعش سەودای دەکرد و شنگاڵی پێشکەش کردن، ئەمڕۆ دەیەوێ هێزی پێشمەرگە رەوانەی موسڵ بکات بۆ ئەوەی پایەکانی کورسی دەسەڵاتی نامەشروعی خۆی مەحکەمتر بکات. ئیتر باکی لەوە نیە کە بە تایبەت بەو پەیامەوە کە جەنابی رایگەیاندوە؛ گوایە ناوچە دابڕاوەکان دەگێڕێتەوە سەر خاکی کوردستان، لەلایەن خەڵکی موسڵی عەرەبزمانەوە هێزی پێشمەرگە وەکو هیزێکی داگیرکەر و دەسکەلای ئیمپریالیستی مامەڵە دەکرێت. ئەمە یاری کردنە بە ئاگرو نانەوەی ئاشوبێکی ماڵوێرانکەر. ئەوەی کە گومانێکی تیانیە ئەوەیە کە هیچ سەروەری و ئایندەیەکی باشتر و ئازادیخوازانە لەم رێگایەوە بەنسیبی خەڵکی کوردستان نابێت. هێشتا ئەو برینانەی بە هوتافکێشانی سەرانی ناسیۆنالیزمی کورد بۆ حاجی بوش لە کوشتاری خەڵکی عێراق لە ١٩٩١و پاشان پێشلەشکری بۆ جۆرج بوشی کوڕ لەشەڕی داگیرکردنی عێراقدا، لە نێوان خەڵکی کوردزمان و عەرەبزماندا هەڵیانکەندوە ساڕێژ نەبوە. کەچی خەریکن بە بەشداری لە خاپورکردنی موسڵدا جاریکی تر قەتماغەکەی هەڵدەدەنەوە و برینەکە قوڵتر دەکەنەوە.
ئەگەر مەسەلە گێڕانەوەی ناوچە ناکۆکی لەسەر و دابڕاوەکان بێت، ئەوە نە کوشتاری خەڵکی عەرەب و نە بە کوشتدانی نابەرپرسیارانەی پێشمەرگەی پێویستە. ئەو مەسەلەیە رێگای سیاسی هەیە. دەسەڵاتی بنەماڵەکانی بارزانی و تاڵەبانی دەتوانن ئەوەندە چاوچنۆک و تاڵانچی نەبن، لەپێشدا بەختەوەری بۆ ئەو ناوچانە دابین بکەن کە خەڵکەکی بەدەستیانەوە گرفتاربون و رژاونەتە سەر شەقام، ئەوکات دەتوانن سەرنجی خەڵکی ئەو ناوچانەش بۆ ئەم پەیوەستبونە راکێشن. دەسەڵات لە کوردستاندا دەتوانێ بە دابینکردنی خۆشبەختی و ئازادی و تێروتەسەلی بۆ خەڵک، بژاردەی پەیوەستبونی ئەو ناوچانەش بخاتە دەستوری خەڵکەکەیەوە و ئارەزومەندیان بکات بۆ ئەم پەیوەستبونە. ئەگەرنا هەر ئێستا خۆ بەشی زۆری دەسەڵاتی شاری کەرکوک بە دەست ناسۆنالیزمی کوردەوەیە، لە کاتێکدا هێشتا لەوێ ئەو بەشە لە دانیشتوانی کوردزمان کە موچەکەیان لای عەبادیە زۆر خۆشبەخترن لەوانەی موچەکەیان لای بارزانی و تاڵەبانیە. کەوایە بۆ دەبێ ئارەزوی بژاردەی پەیوەست بون بە مەملەکەتی قەڵەمڕەوی دوو بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانیان هەبیت؟!
شەڕی تیرۆریستی، ئایندەی عێراق و مەیدانی نەبەردی خەڵکی ئازادیخواز!
سەرخەتی سیاسەتی سۆسیالیستی لە ئاستی عێراق و کوردستان
سەرنجێکی کورت لە ناوەرۆکی میدیای رەسمی و غەیرە رەسمی، لە پەیام و لێدوانەکانی سەرانی لایەنە بەشدارەکانی ئەم شەڕە، وە ئەگەر لەوه‌ش قوڵتربینەوە لە ناسینەوەی ئامانجی هەریەک لەو لایەنانە، بەڕۆشنی دەریدەخات کە ئۆپەراسیۆنی موسڵ بەرەو ئەوە دەڕوات کێشمەکێشی لایەنەکان لەسەر چارەنوسی عێراق و دەسەڵاتی سیاسی پێبنێتە قۆناغێکی تازەوە. بەدەر لە ئامانجی زلهێزە جیهانیەکان کە پێشتر باسمان کرد، لەم شەڕەشدا پەرەدان بەناکۆکی و ئەلگۆی قەومی و دینی دەبەنە پێشەوە. لەئاستی هێزە ناوخۆیە عێراقیەکانیشدا هەر کامیان بەمەبەستی دەستڕاگەیشتن بەبەشی زیاتر لەئایندەی عێراقدا بەشداری دەکەن لە پەرەدان بە ناکۆکی قەومی و مەزهەبی. هەموویان سەرباری ناکۆکیە توندو بەرژەوەندە ناکۆکەکانیان، بەئاراستەی گەیاندنی ئەم ناکۆکیە قەومی و مەزهەبیانە بە ئاستێکی ترسناکتر لەوەی ئێستا هەیە، رۆڵدەگێڕن. هەر هەموشیان سورن لەسەر پێناسەکردنی دەسەڵات و دەوڵەت لە هەر فۆڕم و پانتاییەکدابێت بە ناسنامەی قەومی و مەزهەبی. با ئەم جارە لەم رووەوە سەرنجێکی کورت بدەینەوە لە رۆڵ و مەرامەکانیان.
حکومەتی عەبادی و میلیشیا شیعەکانی سەر بە دەوڵەتی ئێران، بۆ لێدان لە پێگەی سونە و بەرگرتن لە ئەگەری شکڵگرتنی دەسەڵاتی کیسونی، یان بە مانایەکی تر بۆ فەتحی قه‌ڵایەکی گەورەی هێزە سونی مەزهەبەکان دەڕۆنە شەڕی موسڵ. قەیس خەزعەلی سەرۆکی کەتائیبی ئەلحەق لەم باەرەیەوە راشکاوانە دەڵێ “هێزەکانی حشدی شەعبی لەشەڕی موسڵدا سەرکەوتو دەبن و لەم شارەدا دەمێننەوە”. لەوێش چاوەڕوان دەکرێت ئەو کارەسات و کوشتارە بە کۆمەڵانەی لە رومادی و فەلوجە و ناوچەکانی دیکەی قەڵەمڕەوی هێزە سونەکان کردیان، بە زیادەوە دوبارەی بکەنەوە. ئەگەر وا نەکەن بۆیان فەتح ناکرێت و ناتوانن تیایدا بمێننەوە.
هێزە سونی مەزهەب و میلیشیا عەشایەر و ناسیۆنالیستە عەرەبیەکانی بەشدار لەم ئۆپەراسیۆنەش، مەبەستی نزیک و دیاریکراویان هەوڵدانە بۆ ئەوەی دوای دەرپەڕاندنی داعش، موسڵ و ناوچەکانی دەوروبەری لە قەڵەمڕەی دەسەڵاتی خۆیاندا بمێنێتەوە و بەم پێگەیەوە دەوربگێڕن لەدیاریکردنی نەخشەی سیاسی و دەسەڵاتی کۆنەپەرستانەو داعشیانەی تائیفەکەیان لە داهاتوی عێراقدا. بۆ ئەم مەبەستەش بەرژەوەندی خۆیان لەگەڵ میحوەری سعودیە- تورکیا گرێداوە. ئەم میحوەرە وای لێکدەداتەوە کە ئەگەر بتوانن ئەم ناوچەیە وەکو قەڵەمڕەوی نفوزی خۆیان مسۆگەربکەن، هەم فاکتۆرێکی گرنگ دەبێت بۆ ئایندەی پێگەی سونە لە ئارایشی سیاسی دەسەڵاتی بورژوازی عێراق و هەم دەستی تورکیا و سعودیە دەکاتەوە بۆ ئەوەی کارتی جۆراوجۆر بۆ بەرامبەکێ لەگەڵ ئێران و نفوزی لەعێراق و ناوچەکە بەکاربهێنن. لەم بارەیەوە تورکیا ئارەزوی خۆی بۆ بەرپاکردنی هەرێمی موسڵ نەشاردوەتەوە.
ناسیۆنالیزمی کورد بەشداری لەم شەڕە بە رێگایەک دەزانێ بۆ ئەوەی لە ئارایشی سیاسی داهاتودا پێگەی مسۆگەر و پتەوبکات. دەیانەوێ لەم دەرفەتە کەڵک وەرگرن بۆ فراوانکردنەوەی قەڵەمڕەوی دەسەڵاتیان و بە وتەی خۆیان ” گێڕانەوەی بەشێک لە ناوچە دابڕاوەکانی کوردستان بۆسەر خاکی هەرێم”. وای لێکدەدەنەوە کە دەتوانن لەم دەرفەتەدا دەسەڵاتی خۆیان بەسەر هەندێک لەو ناوچانەدا بکەن بە ئەمری واقع و لە داهاتودا لە کێشمەکێش لەگەڵ دەسەڵاتی ناوەندی عێراق لەم پێگە تازەیەوە مشتومڕو کێشمەکێشەکانیان بەرنەپێشەوە. هاوکات ئەمە بە هەلێکی باش دەزانن بۆ پڕچەککردن و بارهێنان و پتەوکردنی رۆڵ و پێگەی هێزی پێشمەرگە لە هاوکێشەی سەربازی داهاتوی عێراقدا. لەم ساتەدا کە جەماوەری خەڵکی کوردستان لەدژی دەسەڵاتی تاڵانچی و قەیرانگرتویان رژاونەتە سەرشەقام، ئەمە هەلێکیشە بۆیان تا هەراوهوریای شەر و ”ئۆپەراسیۆنی ئازادی موسڵ” بکەنە رێگایەکی خۆدزینەوە لە خواستەکانی خەڵک.
تا ئەوجێگایەی کە بە بەدیلی ئازادیخوازانەی بەشەریەتی موتەمەدن و جەماوەری کرێکار و زەحمەتکێش و کۆمۆنیزم دەگەڕێتەوە، رێگاچارەی کارساز بۆ هەمو کێشەکان و ئایندەیەکی پڕ لە بەختەوەری تەنها بە شۆڕشی کرێکاری و بەرپاکردنی کۆمەڵگای سۆسیالیستی مەیسەر دەبێت. بەڵام بەداخەوە بە هۆی نائامادەیی چینی کرێکار و پێگەی لاوازی کۆمۆنیزمی ئەم چینە لەجەرگەی ئەم بارودۆخەدا، ئاسۆیەکی نزیک بۆ سەرکەوتنی ئەم بەدیلە دیارنیە. لەوەش بترازێت بیگومان مانەوەی عیراقێکی یەکپارچە لانی کەم لەسایەی دەوڵەتێکی غەیرە قەومی و غەیرە مەزهەبیدا کە بە دور لە دەستەبەندی و ناسنامەی قەومی و دینی بە چاوێکی یەکسان تەماشای هەموو هاوڵاتیانی بکردایە، دەیتوانی ئایندەیەکی باشتربێت بۆ ئەم کۆمەڵگایە. عیراقێکی یەکگرتوی غەیرە قەمی و سیکیولار زامنی ئەوە بوو لە جیاتی گرفتاربونی هاوڵاتیان بە کێشەو ناکۆکی و ئاشوبی قەومی و مەزهەبیەوە، کە ئەلگۆی داسەپاوی غەرب و ئەمریکایە بۆ ئەم کۆمەڵگایە، ئەم خەڵکە لەسەروی ناسنامە دروستکراوە قەومی و دینی و مەزهەبیەکانەوە دەستی هاوچارەنوسی بخەنە ناودەستی یەکترەوە. ئەوکات ئەم کۆمەڵگایە لە هەمو رویەکی ژیانی ئابوری و سیاسی و شارستانی و پێشکەوتن و ئارامی و ئاسایش و بەختەوەریەوە داهاتویەکی باشتری دەبوو. بەڵام دیسان بەداخەوە بەهۆی نائامادەیی ریزی ئازادیخوازی و سیکیولاریزم و چینی کرێکارو کۆمۆنیزم، تازە وادێتەبەرچاو کە لەم دەوریەدا دەرفەتی ئەم بەدیلەش لەدەستچوە.
ئێستا ئەمری واقع ئەوەیە کە عێراق بە کردەوە دابەشکراوە بەسەر قەڵەمڕەوە قەمی و مەزهەبیە لۆکاڵیەکاندا. قڵشتی نێوان شیعەو سونە، ناکۆکی نێوان قەومیەتەکان بە سیاسەتی ئەمریکا و غەرب و هێزە لۆکالیە قەومی و دینی و تائیفیەکان ئەوەندە قوڵکراوەتەوە، کە تازە راگرتنی ئەم کۆمەڵگایە لە چوارچێوەی خەریتەی سیاسی ئێستای عێراقدا، بەکردەوە تەنها شەڕو ناکۆکی کۆنەپەرستانە و نەبڕاوەی ئێستا درێژە پێدەدات. واتە بەردەوامبونی ئەم دۆخە بەکردەوە مانایەکی نیە جگە لەبەردەوامی شەڕو ئاشوبی ئەم ١٣ ساڵە کە خەڵکی تیادا دەسوتێت و بەلێشاو رووبەڕووی مەرگ دەکرێنەوە. پێداگریش لەسەر گێڕانەوەی بۆ عێراقێکی یەکپارچە، لانی کەم لەم دۆخەدا هەم خەیاڵی و هەم کۆنەپەرستانە و هەم پڕدەردەسەریە بۆ دانیشتوانێک کە بە ناسنامەی داتاشراوی قەومی و مەزهەبی کراون بە خوێنخۆری یەکتری. خەیاڵیە چونکە جگە لە سەختی کارەکە ئەم ئاڵایە ئێستا لەلایەن هیچ هێزێکی خاوەن پێگەو رۆڵی سیاسی جدیەوە بەدەر لەوەی بۆرژوازی بێت یان کرێکاری بەرزناکرێتەوە. کۆنەپەرستانەیە چونکە لەم دۆخەدا پێداگری روکەشیانە لەسەر یەکپارچەیی عێراق بەبێ بونی ستراتیژێکی سیاسی رۆشن بۆ ئەم مەبەستە، بەکردەوە مانای چونەژێرباری ئاڵای ئەو هیزە بۆرژوازیانەیە کە دەیانەوێ بەناوی یەکپارچەیی عێراق و شێوەکانی فیدراڵیزمی قەومی و مەزهەبیەوە، تا ئەبەد ئاشی شەڕی قەومی و تائیفی بگێڕن و نانی لێبخۆن. سەرئەنجام پڕدەردەسەری بونی ئەم دۆخەش ئاشکرایە، چونکە تازە ئەم هێزانە گیانی تائیفەگەری و قەومپەرستیان بردوەتە ناو خەڵکەوە و ئەم ئاڵایه‌یان داوەتە دەستیانەوە. مانەوەی هەر رۆژێک زیاتری ئەم دۆخە بە نرخی کوشت و کوشتارو پاشەوپاش گەڕانەوەی زیاتر و لەمپەر دروستبونی گەورەتر لەبەردەم داهاتویەکی ئازاد و شۆڕشی رزگاریبەخشی کرێکاران و جەماوه‌ری سەتەمدیدە تەواو دەبێت. تەنانەت بەهۆی ئەوەی ئاشوبی قەومی و تائیفی بەرچاوی گرتون، بەهۆی ئەوەی کە پڕوپاگەندی برایەتی کرێکار و بۆرژوازی لەسەر بنەمای هاومەزهەبی بون و هاوقەومی بون دوچاری خۆشباوەڕیکردون، وە لەبەر ئەوەی کە نازانرێت لەم دۆخە ئاڵۆزکاوەدا دەبێ یەخەی کێ بگیرێ بۆ بەهرەمەندبون لە پێداویستی و خزمەتگوزاریە هەرە سەرەتاییەکانی ژیان، لەمپەری گەورە لەبەردەمە تەنانەت بۆ بەرپاکردنی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی و سیاسی شۆڕشگێڕانەی بەهێز کە توانای سەپاندنی خواستەکان و ئاڵوگۆڕی بنەڕەتی هەبێت.
لەم روانگەیەوە کۆمۆنیزم و بەرەی ئازدیخوازی، دەبێ بە چاوێکی کراوەوە لەم دۆخە بڕوانن. لەجیاتی مامەڵەی ئایدۆلۆژی مامەڵەی سیاسی و واقع بینانە لەگەڵ ئەم دۆخە بکەن. دەبێ ئەوەی بوە بە ئەمری واقع لەبەرچاو بگرن، ئەویش دابەشبونی بەکردەوەی عێراقە بەسەر چەند ناوچەدا کە لە هەرکامیاندا دەسەڵاتێکی ناوچەیی و میلیشایی باڵادەستە. تازە مەیدانی جەنگی چینی کرێکارو کۆمۆنیزم و ئازادیخوازی و سیکیولاریزم، مەیدانی شەڕ لەسەر خەریتەی سیاسی ئەو پانتاییە نیە کە پێی دەڵێن عێراق، نە یەکپارچەیی عێراق، نە دابەشکردن و رەسمیەتدان بە دابەشبون لەسەر بنەمای قەومی ومەزهەبی، نە لێکهەڵپێکانی فیدراڵیانەی دەسەڵاتە میلیشیاییەکان، هیچیان ناتوانن ئاڵای ئەو جەنگەبن کە ئەمڕۆ دەبێت لەلایەن بەرەی ئازدیخوازی و چینی کرێکارەوە لە دژی ستەم و نائەمنی و ئاشوب و بێدەرەتانی بەرپا بکرێت. مەیدانە سەرەکیەکانی نەبەردی ئەمڕۆی ئەم بەرەیە بریتین لەمانە؛
یەکەم: مەیدانی خەبات و پێداگری لەسەر بەرجەستە بونی ئیرادەی خەڵک لە دەسەڵات و غەیرە قەومی و غیرە مەزهەبی بونی هەردەسەڵاتێک کە لە هەر گۆشەیەکدا دێتەسەرکار. واتە شەڕ ببرێتە سەر ماهیەتی دەسەڵاتگەلێک کە لەو ناوچانەی بە ئەمری واقع لیکدابڕاون، دێنە شکڵگرتن. رێگا نەدرێت ناسنامەی قەومی ومەزهەبی و هەڵاواردنی هاوڵاتیان بە دەستورو قانون و کارکردی دەسەڵات قوڵتربکرێتەوە و بچەسپێنرێت. نابێ رێگابدرێت بە دروستبون و بەرەسمیەتی ناسینی هیچ دەسەڵات و دەوڵەتێکی قەومی و مەزهەبی. چونکە جگە لە شەڕو پاکسازی قەومی و مەزهەبی ئاکامێکی تری نابێت، ئەمجارە شەڕو کوشتارەکان لەژێر ناوی دەوڵەتی شیعە و سونە، دەوڵەتی کورد و عەرەب، بەردەوامی پەیدا دەکات. هێشتا دابەشبونی عێراق رەسمیەتی وەرنەگرتوە، بەڵام چونەپێش لەمەیدانی شەڕ لەسەر خەسڵەتی دەسەڵات و لەسەر بەرجەستەبونی ئیرادەی خەڵک و غەیرە قەومی و غەیرە مەزهەبی بونی هەر دەسەڵاتێک کە لە ناوچە دابڕدابڕکراوەکانی عێراق دادەمەزرێت، هەم یەکێکە لە مەیدانەکانی نەبەردی ئەمڕۆی کرێکار و زەحمەتکێش بۆ دانی ئاراستەیەکی بەرەوباشترچون، هەم تەنانەت بنەمایەکی باشە بۆ ئەوەی کە ئەگەر لەڕەوتی ئاڵۆگۆڕەکاندا هەڵبژاردەی یەکپارچەبونەوەی عێراقیش لە ئاردا بمێنێت. یان لانی کەم دەوڵەتانێک بەرپابن کە دراوسێی باش و دۆستبن و خەڵکەکەشی لەجیاتی دوژمنایەتی و یەکترکوشتن، گیانی هاوچارەنوسیان لەگەڵ یەک هەبێت. ئەمە بە لەبەرچاوگرتنی گشت دۆخی ئێستا رێگای ئایندەیەکی هاوچارەنوس و لانی کەم دور لە دژمنایەتیە لە نێوان ئەو خەڵکەی بەپێی دین و مەزهەب و قەومیەتی جیاجیا دەستەبنەدی کراون بەدوژمنی یەکتر. مەیدانێکی گرنگی ئەو خەباتەی دەتوانێ داهاتوی ئەم کۆمەڵگایە لە نەهامەتی و مەرگەساتی داعش و هەمو لایەنە بۆرژوازیە قەومی و دینیەکان دوربخاتەوە، لە ئێستادا هاتنەمەیدانە بەڕیزی سەربەخۆ بۆ پێداگری لەسەر غەیرە قەومی و غەیرە دینی بونی دەسەڵات و دەستورو یاساکانی.
دوەم: بەرگری لە مەدەنیەت و ماف و ئازدیە مەدەنیەکان و خۆشگوزەرانی. لە ١٣ ساڵی رابردودا پاشەوپاش گەڕانەوەیەکی گەورەیان بەسەر ئەم کۆمەڵگایەدا سەپاندوە. بەڵام هێشتا رەوتی ڕوخاندنی زیاتری مدەنیەت و لەژێرپێنانی سەرەتایترین مافە مەدەنیەکان هەر بەردەوامە. ئەو ئایندەیەش کە غەرب و ئەمریکا بۆ ئەم ناوچەیەیان چنیوە، هەروەها رۆڵ و کارکردی هێزە قەومی و دینی و مەزهەبیەکان هەتا بێت زیاترو زیاتر مەدەنیەت نابوت دەکەن و پاشەوپاشگەڕانەوەی زیاتر دادەسەپێنن. لێدانی سەنگەری بەرگری لە مەدەنیەت، لە مافە مەدەنیەکان، بەرگری لە ئازادیە سیاسی و کۆمەڵایەتیەکان، پەرەدان بە بزوتنەوەی ناڕەزایەتی جەماوەری لەپێناو سەپاندنی خزمەتگوزاریەکان و خۆشگوزەرانی کۆمەڵایەتی. مەیدانێکی دیکەی خەباتی کۆمۆنیزم و چینی کرێکارو جەماوەری ئازادیخوازە. پێویستە دەسەڵات لە ژێرگوشاری تونددا دابنرێت بۆ سەپاندنی مەدەنیەت و ئازادی و خۆشگوزەرانی ئابوری و کۆمەڵایەتی. نابێ رێگابدرێت بە بەهانەی شەڕو هیچ دۆخێکی تایبەتیەوە ماف و پێوانە مەدەنیەکان پێشێلبکرێن.
سێهەم: لەبارەی ئەم شەڕەوە کە لە ئارادایە، دواتر دێمەسەر باسی سیاسەتێکی سۆسیالیستی لەبەرامبەر شەڕی تیرۆریستی و دەخالەتی ئەمپریالیستی و دەوڵەتانی کۆنەپەرست لە ناوچەکە بەشێوەیەکی گشتی. بەڵام لەم بەشەدا تا ئەو جێگایەی کە بە هەڵوێستی تایبەتی تری خەڵکی عێراق و کوردستان لەبەرامبەر ئەم شەڕە و خودی ئۆپەراسیۆنی گرتنەوەی موسڵیش دەگەڕێتەوە، وەکو خەڵکێک کە راستەوخۆ بانگێشە و راپێچدەکرێن بۆ شەڕەکە، پێویستە پێداگری لەسەر ئەوە بکرێت کە نابێ ئەم خەڵکە ببنە بەشێک لەم شەڕە تیرۆرستیە لەسەر دەسەڵات کە هێزە بۆرژوازیە قەومی و مەزهەبیەکان سەربازگیری بۆ دەکەن. نابێت ببن بە لەشکری ڕەش و پیادەی ئەم هێزانە کە بە ناوی شەڕی داعش و ئازادی موسڵەوە بانگیشەی بۆ دەکەن. جگە لەوەی بەشداری لەم شەڕە دەیانکات بەقوربانی مەرامە کۆنەپەرستەکانی ئەو هێز ودەوڵەتانە، کۆمەڵگاکەشیان بۆ ناو رۆچونی زیاتر لە ناکۆکی و شەڕی قەومی و تائیفیدا پاڵپێوەدەنێت. خەڵکی ئازادیخوازی عێراق و کوردستان و هێزو لایەنەکانی لایەنگر لە مەدەنیەت لەئاستی عێراق و ناوچەکە دەتوانن و پێویستە لەڕیزی پێشەوەی بزوتنەوەی بەشەریەتی موتەمەدن بۆ کۆتایهێنان بەشەڕی تیرۆریستی و دەسکۆتاکردنی جەمسەرەکانی راوەستن.
ئەم شەڕه شەڕی بەشەریەتی موتەمەدن نیە!
هەڵوێستی نێونەتەوەیی بەرامبەر ئەم شەڕە، ئەرکی کۆمۆنیزمە ئەم بێدەنگیە بشکێنێ!
ئەم شەڕە تیرۆریستیە چارەنوسی هەموو مرۆڤایەتی خستوەتە بەردەم مەترسیەکی گەورە. بەشەریەتی موتەمەدن قوربانی ئەوەڵ و ئاخری ئەم شەڕەیە. بەڵام هیچ یەک لە جەمسەرەکانی ئەم شەڕە جەمسەری ئەم خەڵکە نیە. بەشەریەتی موتەمەدن دەبێ ریزێکی دیکەی جیاواز و سەنگەرێکی سەربەخۆ لە دژی هەموو لایەنەکانی ئەم شەڕە وێرانەکەرە لێبدات. بەرەی ئەم خەڵکە هاتنەمەیدانێکی سەربەخۆیە لە ئاستی نێونەتەوەییدا بۆ وەستانەوە دژی ئەو هۆکارانەی کە ئیسلامی سیاسی لەسەری دەلەوەڕێت، لە دژی سیاسەت و دەوڵەتانێک کە لە پشتی ئیسلامی سیاسی و تیرۆریزمی ئیسلامیەوە راوەستاون، وە سەرئەنجام لە دژی ئەو ملهوڕی و لەشکرکێشی و سیاسەتە کۆنەپەرستانەیەی کە جەمسەرە جیهانیەکان بە ناوی “شەڕی دژی تیرۆریزم” بەڕێوەی دەبەن. ئەرکی کۆمۆنیزمە بێدەنگی ئێستا بشکێنێ و دەستپێشخەری بکات بۆ هێنانەمەیدانی جارێکی تری ئەو بزوتنەوە عەزیمەی کە لەسەردەمی جەنگی ٢٠٠٣ی غەرب بەڕابەری ئەمریکا دژی عێراق خۆی نمایشکرد. بە تایبەت بەلەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە دەوڵەتانی غەربی بە بەهانەی فریوکارانەی جەنگی دژی داعش و لەناوبردنی تیرۆریزم، خەڵکی موتەمەدنی غەربیان دوچاری جۆرێک لە پاسیفیزم کردوە، نەک هەر لە مەیدانی وەستانەوە بەرامبەر ئەو بەربەریەتەی کە ئەم دەوڵەتانە لەڕۆژهەڵاتی ناوەراستدا بەڕێوەی دەبەن، بەڵکو تەنانەت لەمەیدانی خەبات و ناڕەزایەتیە کرێکای و جەماوەریەکان لە خودی غەربدا بۆ سەپاندنی خواستەکانیان بەسەر دەوڵەتاکاندا.
دڵخۆشکردن بەوەی کە دەوڵەتانی زلهێز و ئیمپریالیست بەم جەنگە مەترسی تیرۆریزم لەسەر کۆمەڵگای بەشەری لادەبەن، خۆشباوه‌ڕیەکی بێپاساو و لە راستیدا ژەهرێکە دەرخواردی ئەم خەڵکەی دەدەن. هەڵوێستی بەشەریەتی موتەمەدن ناتوانێ خۆشباوڕی و دەستەوئەژنۆ مانەوە بێت بەرامبەر ئەو بەربەریەتەی هەردوو جەمسەری جیهانی و درێژکراوە ناوچەیەکانیان لە عێراق و سوریا و ناوچەکە بەناوی شەڕی دژی داعش بەرێوەی دەبەن. گرتنەبەری هەڵوێستێکی چالاک و پێشڕەو، هەروەها هاتنەمەیدانێکی بەرینی جیهانی بۆ بەرگرتن لەم بەربەریەتە و بە شکستکێشانی هەمو لایەنەکانی، مەیدانی نەبەردی بەشەریەتی موتەمەدنە. بەکردەوە دەرهێنانی ئەم هاتنەمەیدانە ئەرکی چینی کرێکارو کۆمۆنیزم و هێزو بزوتنەوە سۆسیالیستی و ئازادیخوازانەکانە. مەیدانی نەبەرد و سەنگەری بەشەریەتی ئازادیخواز سەنگەری بەرگریە لەمافی خەڵکی فەلەستین بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ، سەنگەری وەستانەوەیە لە دژی ستەمی مەزهەبی و دینی، سەنگەری وەستانەوەیە دژی راسیزم و دەمارگیری نەژادی و نەتەوەیی و دینی و مەزهەبی، پێداگریە لەسەر هاوپشتی و هاوچارەنوسی خەڵکی ئازادیخواز و ستەمدیدەی دنیا….سەنگەری پێداگریە لەسەر مافە جیهانداگرەکانی مرۆڤ و وەستانەوەیە دژی “هەر کۆمەڵگایەک بەپێی فەرهەنگی خۆی”، سەنگەری پێداگریە لەسەر غەیرە قەومی و غەیرە دینی بونی دەسەڵات و دەوڵەت و دەستورو یاساکان، سەنگەری خەباتە بۆ ناچارکردنی زلهێزەکان و دەوڵەتانی کۆنەپەرست بۆ دەسهەڵگرتن لە دەخاڵەت و رەهاکردنی مافی خەڵک بۆ نوسینی چارەنوس و یەکلاکردنەوەی مەسەلەی دەسەڵات بەپێی خواست و ویستی ئازادانەی خۆیان…ئەمە پێویستی بە هاتنەمەیدانێکی بەرین و دەخاڵەتێکی چالاک و پێشڕەوانەی چینی کرێکارو هێزە سۆسیالیست و پێشکەوتنخوازەکانە لەسەرتاسەری جیهاندا.
بێگومان تەفروتوناکردنی داعش و وەدەرنانی لە هەموو ئەو ناوچانەی دەستی بەسەردا گرتوە، وە بە دیاریکراوی ئازادکردنی دانیشتوانی بەدیلگیراوی شاری موسڵ، خواستێکی ئینسانی و ئازادیخوازانە و پێشڕەوە و دەبێ بە توندی پێداگری لەسەر بکرێت. بەڵام ئەمە ئەرک و کاری خودی خەڵکی موسڵ و خەڵکی عێراقە بە پشتیوانی بەشەریەتی ئازادیخوازی جیهان و هێزە رادیکاڵ و شۆڕشگێڕ و سۆسیالیستەکان و هەموو ئەو هێزانەی کە هیچ شوناسنامەیەک جگە لە شوناسنامەی ئینسانی بەرەسمی ناناسن و خەباتی بۆ دەکەن. بێگومانیش کوتانەوەی سەری داعش کارێک نیە کە ئەم خەڵکە ستەمدیدەیە تەنها بۆ خۆیان مسادەرەی بکەن و دەستی هیچ لایەک بگرن کە بیەوێ سەری داعش بکوتێتەوە و تەفروتونای بکات. بەڵام ئەم کارە بە شەڕی تیرۆریستی و بۆمباران و خاپورکردنی ئەو شارە و کوشتاری خەڵکەکەی بە دەستی زلهێزە ئیمپریالیستەکان و هیزە کۆنەپەرستەکانی ناوچەکە مەیسەر نابێت. بەشەریەتی موتەمەدن نابێ رێگابدات ئەم هێزانە خراپ کەڵک لە نەفرەت له داعش وەرگرن و لە پێناو ئامانجە دژی ئینسانیەکانی خۆیاندا، نابێ رێگابدرێت لەشکرکێشی و جەنگی تیرۆریستی و وێرانکاری وەکو “شەڕی دژی تیرۆریزم” به خەڵک بفرۆشرێ. ئەوەی کە بەشەریەتی ئازادیخواز دەبێ بەسەر ئەم هیزانەدا فەرزی بکات و ئەوەی کە پێویستە ئەم دەوڵەت و هێزانە لەژێر گوشاری بەشەریەتی موتەمەدندا ملکەچی بن، بریتیە لەوەی باروبنەیان بپێچنەوە و لە ناوچەکە بڕۆنە دەرەوە، هەروەها ناچاربکرێن خۆیان و گوێلەمشتەکانیان دەستهەڵگرن لەهاوکاری و پڕچەککردنی داعش و تیرۆریزمی ئیسلامی. بەم جۆرە ئەم گانگەستەریزمە لە سویچەوە دەکوژێتەوە. ئەودوای کارەکە وازلێبێنن بۆ خەڵکی ناوچەکە تا ئەم باندانە لە ریشەوە دەربهێنن و بە ئیرادەی خۆیان دەسەڵاتی دڵخوازی خۆیان بەرپابکەن.
لە سێ پەرەگرافدا
ئەو سیناریۆی جەنگ و لەشکرکێشیەی لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بەرپاکراوە و بڕیارە ئۆپەراسیۆنی “ئازادی موسڵ” ئەلقەیەکی تازە بەڵام زۆر کارەساتبارتری بێت، دورو نزیک پەیوەندیەکی بە تیرۆریستبونی داعش و لەناوبردنی تیرۆریزمەوە نیە. داعش و گانگەستریزم و تیرۆرزمی ئیسلامی دەسکردی خودی ئەمریکا و غەربە نەک هەر لە سوریا و عێراق بەڵکو لە هەموو خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقادا. ئەمانە پەروەردەی دەستی خۆیانن، خۆیان پڕچەک و مەیدانداریان کردون بۆ بەکارهێنانیان لە دژی نەیارەکانیان، بۆ بردنەپێشی سیاسەت و مەرامە دژی ئینسانی و کۆنەپەرستانەکانیان، بۆ کۆسپ و لەمپەر دروستکردن لەبەردەم گەشەی بزوتنەوە کرێکاری وچەپ و سۆسیالیست و پێشکەوتنخوازەکان.
جەنگی “دژی تیرۆریزم” کە دەهە و نیوێکە لەژێر ئەو ناوەدا بانگیشە و کوشتاری بە کۆمەڵ و وێرانکاری دەکرێت، شەڕێکی تیرۆریستیە لەلایەن هەموو جەمسەرەکانیەوە لەسەر دەسەڵات و بەهێزکردنی پێگەی سیاسی و ناوچەی نفوز. ئەم شەڕە تیرۆریستیە بە پێچەوانەی شەڕە ته‌قەلیدیەکانی نێوان دەوڵەتانەوە، لە جیاتی خوێنی هەر سەربازێکی دەوڵەتە ئیمپریالیستی و ملهورەکان، گیانی سەدان هاوڵاتی مەدەنی و بێگوناهو بێئاگا لە هۆکارو ئامانجەکانی ئەم شەڕە، لەسەر شەقام و لە ناو قوتابخانە و شوێنەگشتیەکان و لە ناو ماڵی خۆیاندا دەکات بە قوربانی. لەجیاتی بۆمبارانی هەر سەربازگە و بنکەیەکی سەربازی دەیان قوتابخانە و نەخۆشخانە و رەوزە و رێگاوبان و سیما مەدەنیەکان و ماڵ وحاڵی خەڵک خاپور و وێران دەکات. هەر بەم پێوانەیە شەڕێکی تیرۆریستیە. لەڕوانگەی ئەمریکا و غەرب و دەوڵەتانی سەرکوتگەری هاوپەیمانیان وەکو سعودیە و تورکیا و قەتەر و ئیسرائیل، رێگایەکە بۆ قەرەبوی شکستەکانی رابردویان لە عێراق و سوریا و ناوچەکە. لە روانگەی بلۆکی روسیا و هاوپەیمانەکانیەوە وەکو جمهوری ئیسلامی ئیران و حکومەتی عەبادی لە عێراق، رێگایەکە بۆ ناکام کردنەوەی هەوڵی غەرب و ئەمریکا و پتەوکردنی پێگەی سیاسی خۆیان و بەرگرتن لەو سیناریۆ و هەوڵانەی کە بەرژەوەندی باڵا و پاشکۆی ناوچەییان دەخاتە مەترسیەوە. بۆ تیرۆریزمی ئیسلامیش شەڕێکە لەسەر دەسەڵات و جێگا پەیداکردن لە پێکهاتەی سیاسی دەسەڵاتی بۆرژوازی ناوچەکەدا. هیچ یەک لەو دوو بلۆکە جیهانی و ناوچەییە، کێشەیان لەگەڵ خودی تیرۆریزمی ئیسلامی و تەنانەت دەسەڵات پەیداکردنیشی نیە، مەبەستیان هێزنیشاندان و لەقاودان و دەستەمۆکردنیەتی بە پێی بەرژەوەندیەکانی خۆیان.
ئەم شەڕە شەری خەڵکی عێراق و بەشەریەتی موتەمەدن نیە، بەڵکو بە پێچەوانە شەڕێکە بۆ وردوخاشکردنی ژیان و ئیرادەی سیاسی و تەڵخکردنی چارەنوسیان و خاپورکردنی هەر سیمایەکی مەدەنی کە مابێتەوە. شەڕێکە بۆ سەقامگیرکردنی ئەو بەربەریەتەی لە سەرەتای ئەم سەدەیەوە لە ئاستێکی فراوانی جیهاندا بەسەر بەشەریەتی موتەمەدن بە گشتی و خەڵکی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بەتایبەتی داسەپێنراوە. مەیدانی نەبەردی بەشەریەتی موتەمەدن دروست بە شکستکێشانی ئەم بەربەریەتەیە؛ بە تیرۆریزم و ئینسانکوژی داعش و هەمو تیرۆریزمی ئیسلامیەوە لە ئاستی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و هەموو جێگایەکی جهیاندا، بە ملهوڕی و تیرۆریزمی دەوڵەتی و هەردوو جەمسەری جیهانی و هاوپەیمان و دەستوپێوەندە ناوچەییەکانیانەوە. هاتنەمەیدانە بۆ پشتیوانی لەخەباتی خەڵکی موتەمەدنی ناوچەکە بۆ بەرگری لەمەدەنیەت و ئازادی و خۆشگزەرانی. ئەم کارە هاتنەمەیدانێکی بەرین و پێشڕوانەی بەرینتر لە بزوتنەوەی دژی جەنگی ٢٠٠٣ دەخوازێ، بۆ دەسکۆتاکردنی جەمسەرەکانی ئەم بەرامبەرکێ تیرۆریستیە، بۆ ناکام کردنەوەی سیناریۆی قەومی و مەزهەبی کردنی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەبەدیکردنی شەڕی پاکتاوی قەومی و مەزهەبی، بۆ بە شکستکێشانی راسیزم و فاشیزم و ستەمکاری دەوڵەتانی زلهێز، بۆ بەرگری لەمافە جیهانداگرەکانی ئینسان و چەسپاندنی شوناسی ئینسانی و توڕهەڵدان لە شوناسە کۆنەپەرستە قەومی و ئەتنیکی و دینی و مەزهەبیەکان لە سەراسەری جیهاندا، بۆ بەرگری لە مافی خەڵکی فەلەستین لە دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ. لەیەک رستەدا بۆ هەڵتەکاندن و ریشەکێشکردنی هەموو ئەو هۆکارو زەمینانەی کە داعش و تیرۆریزمی ئیسلامی لەسەری دەلەوەڕێ. بەربەریەت حەتمی نیە، پەرەگرتنی بزوتنەوەی پێشکەوتوانەی بەشەریەتی موتەمەدن لەئاستێکی بەرینی جهیانیدا دەتوانێ بۆ یەکجاری ئەم مەترسیە لەسەر کۆمەڵگای بەشەری هەڵگرێت. دەتوانێ گوشارێکی توند لەسەر جەمسەرە جیهانیەکان به‌كاربخات و ناچاریان بکات ئەم ناوچەیە بەجێبهێڵن و بریاردان لەسەر چارەنوسی سیاسی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وازلێبێنن بۆ خەڵکەکه‌ی، دەتوانێ ئەو دەستانە لەبنەوە بشکێنێ کە داعش و تیرۆریزمی ئیسلامی پەروەردە و پڕچەک و مەیداندار دەکەن و بەم جۆرەش خودی خەڵک توانای بەسەر ئەوەدا دەشکێتەوە کە تیرۆریزم و ئینسانکوژی ئیسلامی تارومار بکات. ئاسایش و ئارامی و دڵنیایی و بەختەوەری دنیا پێویستی بەهاتنەمەیدانی عەزیمی بەشەریەتی موتەمەدنە دژی راسیزم و تیرۆریزمی دەوڵەتی و تیرۆریزمی ئیسلامی و هەڵاواردن، پێویستی بەپێداگری بەشەریەتی موتەمەدنە لەسەر رۆژهەڵاتی ناوەراستی غەیرە قەومی و غەیرە مەزهەبی و شوناسی ئینسانی و مافە جیهانداگرەکانی ئینسان.
ئۆکتۆبەری ٢٠١٦
*دەربڕینێکە منصور حکمەت لەسەردەمی شەڕی ئەفغانستاندا بەکاریهێناوە.
