hkkurdistan
زەمینەکانی هاتنەمه‌یدانی خەڵکی ناڕازی و هۆکارەکانی سەرنەکەوتنی !
جەمال موحسین، خالید مەجید و ئاسۆ کەمال…
گفتوگۆ لەگەڵ هەڵسوڕاوانی ١٧ی شوبات جوڵانەوەی جەماوەری شارەکانی کوردستان له ساڵی ٢٠١١
گفتوگۆی بڵاوکراوەی ئۆکتۆبەری ژمارە (٥)
ئۆکتۆبەر: ئێوە وەکو یەکێك لە کەسە دیارەکانی ناو خۆپیشاندانەکانی١٧ی شوبات، هۆکارەکانی سەرهەڵدانی ئەو خرۆشانە جەماوەریە بۆچی دەگەڕێننەوە؟
جه‌مال موحسین: زۆر به‌گشتی و كورتی ئه‌وه بڵێم كه ئاكامی ٢٠ ساڵ له ده‌سه‌ڵاتی بۆرژوا_ناسیۆنالیزمی كورد بوو کە جگه له نوقمكردنی زۆرینه‌ی كۆمه‌ڵگا له برسێتی و هه‌ژاری و كه‌مده‌رامه‌تی و نه‌بوونیدا، جگه له سه‌ركوتی سیاسی و هه‌ڵسوڕاوانی جه‌ماوه‌ری و كرێكاری و ئازادیخواز و كۆمۆنیسته‌كان، جگه له تیرۆری به لێشاوی ژنان له‌ژێربیانوی ناموسپه‌رستیدا، جگه له شه‌ڕی ناوخۆ و كوشتنی هه‌زاران له لاوانی خه‌ڵكی كرێكار و زه‌حمه‌تكێش كه خرایه پێناو قایمتركردنی ده‌سه‌ڵاتی هه‌ر یه‌ك له حزبه‌كانی كوردایه‌تی و په‌لكێشكردنی سوپا و ده‌زگا سیخوڕیه‌كانی ده‌وڵه‌تانی ناوچه‌كه و جیهان… شتێکی دیکە نەبوو. ئەمە لەلایەك، له‌لایه‌كی تریشه‌وه هه‌رچی زیاتر ده‌وڵه‌مه‌ندبوونی سه‌رانی كوردایه‌تی و سه‌رمایه‌داره‌كانی ناو خێزانی بۆرژوازی كورد، به شێوه‌یه‌ك كه به خه‌ونیش نه‌یانبینیبوو. ڕۆژڕه‌شی و جه‌هه‌نمی ژیانی زۆرینه بووبووه مایه‌ی ئه‌وپه‌ڕی خۆشبژێوی و ژیانی پاشایانه بۆ كه‌مینه. ئه‌مه وایكرد كه ڕقوتوڕه‌یی ئه‌ستوری خه‌ڵك بته‌قێته‌وه. ئیتر بۆ جه‌ماوه‌ری كرێكار و زه‌حمه‌تكێش و برسیكراو قابیلی قبوڵكردن نه‌بوو له ژێر ناو و بیانوی پووچی ’’حكومه‌ت و ده‌سه‌ڵاتی خۆمانه‘‘ دا زیاتر مل به‌و هه‌لومه‌رجه بدات. ئه‌و ’’نا‘‘ گه‌وره‌یه‌ی كه جه‌ماوه‌ری بێبه‌ش له‌و ڕۆژگاره‌دا به‌رزی كرده‌وه، تاڕاده‌یه‌ك سه‌ره‌تایه‌ك بوو بۆ هه‌وڵدانی جه‌ماوه‌ر بۆ خۆجیاكردنه‌وه له خێزانی بۆرژوازی و ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی. لانیكه‌م ئه‌و وه‌همه‌ی كه ’’ئێمه هه‌موومان یه‌كین و له یه‌ك به‌له‌مداین و حكومه‌تی ده‌سه‌ڵاتی خۆمانه‘‘ له‌وه زیاتر نه‌یتوانی بڕبكات و هه‌ر ئه‌بوو بچێت به‌هه‌وادا.
بێگومان ئه‌بێ ئه‌وه‌ش بڵێین كه ١٧ ی شوبات به‌جیا له‌وانه‌ی باسم كرد، خۆی له چوارچێوه‌ی هه‌لومه‌رجێكی ناوچه‌ییدا هاته‌پێشه‌وه. ئه‌و كات ’’شۆڕشه‌كانی‘‘ میسر و تونس به‌رپاكرابوون و توانیبوویان ده‌سه‌ڵات وه‌لابنێن. هه‌ڵبه‌ت لێره‌دا كات و مه‌به‌ستی ئه‌وه‌مان نییه خودی ئه‌و ’’شۆڕشانه‘‘ هه‌ڵبسه‌نگێنین و لێكدانه‌وه له‌وه بكه‌ین كه چی بوون و به چی و كوێ گه‌یشتن. به‌ڵام هه‌ر ئه‌وه‌ی كه خه‌ڵكی برسی له‌و وڵاتانه ڕاپه‌ڕی له دژی ده‌سه‌ڵات و به كرده‌وه‌ش توانی ده‌سه‌ڵاتێكی سه‌ركوتگه‌ر وه‌لابنێ كه بۆ ساڵه‌هایه خۆی به‌سه‌ر جه‌ماوه‌ری بێبه‌شی ئه‌و وڵاتانه‌دا سه‌پاندبوو، خاڵێكی گرنگ و ووره‌به‌خش بوو. ئه‌م هه‌لومه‌رجه هاوشانی توڕه‌یی جه‌ماوه‌ری برسی و بێبه‌شكراوی كوردستان بووه مایه‌ی ئه‌وه‌ی كه ١٧ ی شوبات ڕووبدات، كه له بناغه‌دا خرۆشانی جه‌ماوه‌ر بوو بۆ به‌ده‌ستهێنانی ژیانێكی باشتر و ئازادی، دوو مه‌سه‌له‌ی سه‌ره‌كی و گرنگ كه سه‌لمابوو له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی كوردایه‌تیدا ئیمكانی نییه.
ئاسۆکمال: دوای ٢٠ ساڵ لەژێر سایەی دەسەڵاتی یەکێتی و پارتیدا خەڵکی کرێکار و زەحمەتکێش و گەنجان و ئازادیخوازان دەیانبینی کە لە ٨ ساڵی دای ڕوخانی بەعسدا ، لەلایەک هیچ مەترسیەکی دەرەکیان لەسەر نەماوە و لەلایەکی تریشەوە دەسەڵاتدارانیش هەرچی داهات و سەرمایەیەکی کوردستان و بودجەی عێراقە هەڵیدەلوشن و بێ ئەندازە دەوڵەمەندبوون، بەڵام ئەم خەڵکە چەندین ساڵە ناڕەزایەتی بۆ نەبونی خزمەتگوزاری کارەبا و ئاو و سوتەمەنی دەردەبڕن و دەسەڵات هیچ وەڵامێکیان ناداتەوە.
لەم کاتەدا شۆڕشی گەنجان و خەڵکی کرێکار و هەژار و ئازادیخوازی میسر و تونس زەمین لەرزەیەکی سیاسی لە ناوچەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دروستکرد و لە زۆربەی وڵاتان و لەوانەش لە کوردستان کە خەڵکی هەژار و ئازادیخواز هەمان دۆخیان هەیە، ئەم شەپۆلە گرتیەوە.
خرۆشانی سیاسی جەماوەری ناڕازی و ئازادیخوازی کوردستان کۆتایی مێژوویەک لە بێدەنگی سیاسی بوو
بەرامبەر دەسەڵاتی سیاسی حزبە ناسیونالیستە دەسەڵاتدارەکانی کوردستان. لەدوای ڕاپەڕینی بەهاری ١٩٩١ ئەمە یەکەم جار بوو کە خەڵکی کوردستان ڕوبەڕووی دەسەڵات و سیستەمی سیاسی ڕاوەستێ و داوای ڕووخانی بکا.
هەربۆیە ئەمە هەم ئیلهامێک بوو کە خەڵکی کوردستان لە شۆڕشی گەنجان و خەڵکی کرێکار و هەژار و ئازادیخوازی میسر و تونس وەری گرت و بۆ ماوەی ٦٢ ڕۆژ بە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتی دەربڕین لەمەیداندا مایەوە. هاوکات ئەمە درێژەی ئەو ناڕەزایەتیە جەماوەریانە بوو کە لە ٢٠٠٧ ەوە لە دژی نەبونی خزمەتگوزاری کارەبا و ئاو و سوتەمەنی و دژ بە گەندەڵی و پێشێلکردنی ئازادیە سیاسیەکان درێژەی هەبوو.
ئەم خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیانەی لە کوردستان لە دوای ڕوخانی بەعسەوە و بەتایبەت لە ٢٠٠٧ و ٢٠١١و ٢٠١٦ و ٢٠١٩ و کۆتا جاریش لە دیسەمبەری ٢٠٢٠دا ڕویانداوە زنجیرەیەکی بەردەوام لە کێشمەکێش و ململانێی چینایەتین لە نێوان خەڵکی کرێکار و کارمەند و مامۆستا و خانەنشین و گەنج و ژن و ئازادیخواز و بێکاردا دژ بە سیستمێکی سەرمایەداری کە لە کوردستاندا پرۆسەیەکی خێرا و توندوتیژی کەڵەکەی سەرمایەی دەستپێکردوە. ئەم زنجیرە بەردەوامە لە دەرکەوتنی خێرای خۆپیشاندانێکی توند و تیژی هێرش بەرانەدا یاخود مانگرتنێکی هێمنی چەند مانگیدا خۆیان نیشان دەدەن پێکەوە ئەم ڕەوتە لە خەباتێکی چینایەتی نیشان دەدەن کە بەرەنگاری خەڵکی کرێکار و هەژارە بەو هێرشە هەمەلایەنەی دەکرێتە سەر ئاستی گوزەران و موچە و ئازادیەکان و هەموو لایەنەکانی ژیانی ئەم خەڵکە تاکو سەرمایەی دەسەڵاتداران بتوانێ بەبێ ڕێگری گەشەبکا و قورسایی و زیانی قەیرانە ئابوری و دابەزینی نرخی نەوت و شەڕی بودجە و هەلئاوسانی پارە و بێکاری وهەموو کێشەکانی تر بەسەر خەڵکی کەم دەرامەتدا بسەپێنرێ.
خالید مەجید: وەکو هەموومان دەزانین لە ساڵی (٢٠١١) دا لە وڵاتە عەرەبیەکان، لە تونس و میسر و لیبیاو سوەیا و یەمەن و بەحرەین، شەپۆلی گەورەی ناڕەزایەتی و خۆپیشاندان و شۆڕش و ڕاپەڕین دژ بە چینی دەسەڵاتدار و دیکتاتۆرەکان دەستی پێکرد، کە لە ماوەی ٣٠-٤٠ ساڵی حوکمڕانیان بێجگە لە کوشتن و بڕین و فەسادو ماڵوێرانی و بێکاری، بێمافی سیاسی و کۆمەڵایەتی، نەبوونی ئازادی و یەکسانی و ناعەدالەتی کۆمەڵایەتی هیچ شتێکیان بەدیاری نەهێناوە بۆ کرێکاران و زەحمەتکێشان و جەماوەری ستەمدیدەی ووڵاتەکانیان، ئەمەش هۆکارێك بوو بۆ هاتنەمەیدانی خەڵکی ناڕازی و ئازادیخوازان و دروشمی (ارحل) واتە بڕۆن یان بەرزکردەوە، وە ڕایانگەیاند کە چیتر نایانەوێ لەسایەی ئەم سیاستەمە سیاسی و ئابوریەدا ژیان و کەرامەتیان پێشێل بکرێت، و بەهیوای ژیانێکی شکۆمەند و باشتر شەقامەکانیان داگیرکرد.
بۆ پشتگیری و هاوپشتی و هاوخەباتی لە شۆڕش و ڕاپەڕینی جەماوەری ووڵاتە عەرەبیەلان لە ١٧/٢/٢٠١١دا کرێکاران و زەحمەتکێشان و ئازادیخوازان و خەڵکی ناڕازی لە هەرێمی کوردستان لەبەر دەرکی سەرا خۆپیشاندانیان ئەنجام دا. لەهەمان کاتدا دژی چینی دەسەڵاتدار و سیستەمی حوکمڕانی کوردستان بە ماوەی (٢٠)ساڵ حوکمڕانیان بەشێوەیەکی بیروکراتی و لەسەروو ئیرادەی خەڵکەوە و لەرێگای زەبروزەنگ وچەك و میلیشیای چەکداری و دەزگای هەواڵگری و سەرکوت تۆقاندنەوە دەستیان بەسەر سامانی ئەم هەرێمەدا گرت و سامانی سەرزەوی و ژێرزەویان هەر لە نەوت و غازو گومرك و داهاتی ناوخۆ، گرت و بۆ خۆیان و بنەماڵەو هاوچینەکانیان.
لەبەرامبەردا چینی کرێکارو خەڵکی زەحمەتکیش و جەماوەری ستەمدیدەی هەرێمیان لە سەرەتاییترین مافی ئابوری وسیاسی و کۆمەڵایەتی بێبەش کرد. دەستیان بۆ پێشێلکردنی ئازادی هەڵسوڕانی سیاسی و ئازادی رێکخراوبوون و مانگرتبن و خۆپیشاندان، ئازادی رۆژنامەگەری برد. فرسەتی کار و بیمەی بیکاری خەبەرێکی نەبوو. خزمەتگوزاریەکانیان لەنێوبرد، دەستیان برد بۆ تایبەتی کردنی هەموو سێکتەرە خزمەتگوزاریەکان( تەندروستی، پەروەردە، خوێندنی باڵا، ئاو، کارەبا) و رۆژبەرۆژ باریس ەرشانی خەڵكیان قورستر کرد.
یەمانە هەموویان هۆکار بوون بۆ خرۆشانە جەماوەریەکەی بەردەرکی سەرا و شاروشارۆچکەکانی هەرێمی کوردستان دژ بە چینی دەسەڵاتداران و حکومەتەکەیان
ئۆکتۆبەر: خرۆشانی جەماوەری ١٧ ی شوبات نەیتوانی بە ئامانجەکانی خۆی بگات، هۆکاری ئەوە بۆچی دەگەڕێننەوە؟ کەموکوڕیەکان چی بوون. ئەو دەرس و ئەزمونانە چین کە دەبێ جەماوەر لەو بزوتنەوەیە وەربگرێت، بەتایبەتی کە خۆپیشاندان و خرۆشانی جەماوەری ناوبەناو دەست پێدەکاتەوە، بەڵام هێشتا نەیتوانیوە کەموکوڕیەکانی پێشتری تێپەڕێنێ؟
ئاسۆکمال: ئەم خۆپیشاندانانە زیاتر بەرگێکی سیاسی هەبوو. خواستی دژی گەندەڵی و نەبوونی خزمەتگوزاریش هەر لە ژێر ئەم چەترەی دژی دەسەڵاتی سیاسی و میلیشیایی یەکێتی و پارتیدا بوو. بەتایبەت کە کرێکاران و کارمەندان بەشداری سەربەخۆیان نەبوو و هیچ مانگرتن و شێوازێکی تری خۆپیشاندان لە ناوەندەکانی کاردا نەبوو، تاکو بتوانێ فشارێکی ئابوری و جەماوەری و ئیداری لەسەر دەسەڵات دابنێ. ئاستی وشیاری سیاسی و ڕێکخراوی جەماوەری ناڕازی بەرامبەر بە دەسەڵاتی یەکێتی و پارتی هێشتا خۆبەخۆیی بوو و لە داواکاریەکی دیاریکراوی سیاسیدا فۆرمۆڵە نەبوو بوو . هاوکاتیش دروشمێکی پراتیکی ڕۆشن نەبوو کە ئاستی داواکاریەکان و چۆنیەتی جێبەجێکردنیان دیاری بکا و هەربۆیە لە خواستێکی گشتی “ڕوخانی دەسەڵاتی گەندەڵ”دا مایەوە .
هاوکات ڕێکخەرانی داواکاریەکانی ناڕەزایتیەکانی پێشوو بۆ خزمەتگوزاری و ئازادیە سیاسیەکان هیچ ڕیکخراوەیەکی سەندیکایی و سیاسیان نەبوو. ئەو دەستەیەی سەرپەرشتی ناڕەزایەتیەکانی دەکرد تێکەڵاوێک بوو لە گۆڕان و ئیسلامیەکان و کۆمۆنیستەکان. ئەم دەستەیە پەیوەندیەکی توندوتۆڵ و ڕیکخراوی نەبوو لەگەڵ جەماوەری ناڕازی و گەنجان و خوێندکاراندا. گۆڕان لە ڕێگەی ڕیکخستنەکانی خۆیەوە دەوری سەرەکی هەبوو و لەم دەستەیەشدا باڵادەست بوون و دەستەکە خۆی بە خاوەنی بڕیار نەدەزانی و لە بەرامبەر دەسەڵاتدا وەک هێزێک دەرنەکەوت و مەیدانی بۆ ئۆپۆزسیۆنی بورژوازی چۆڵ کردبوو و تەنانەت دژ بە دەنگ هەڵبڕینی ئێمەش دژ بە ساتوسەودای گۆڕان و ئیسلامیەکان لە دەسەڵاتدا بوو.
هەربۆیە ئۆپۆزسیۆنی گۆڕان و ئیسلامیەکان هەژمونیان بەسەر ئەم ناڕەزایەتیانەدا پەیداکرد و لە ڕێگەی لە قاڵبدانی خواستەکان بۆ پاکێجی چاکسازی دەسەڵات توانیان سوود لە ناڕەزایەتیەکان ببینن بۆ وەرگرتنی ئیمتیازات لە دەسەڵات.
هەربۆیە ئەم ناڕەزایەتیە جەماوەریانە کە زۆربەی گەنجان بوون نەیتوانی بزوتنەوەیەکی سیاسی بخاتە ڕێگا کە وەک شۆڕشەکانی میسر و تونس گۆڕانکاری سیاسی دروست بکا. لەم هاوسەنگی هێزەدا لە بەرانبەرکێ لەگەڵ دەسەڵاتدا بە سەرکوت یەکێتی توانی کۆتایی بە خۆپیشاندانەکان بهێنێ، وە بە سازشی ئۆپۆزسیۆنی بورژوازیش لەگەڵ دەسەڵاتدا ناڕەزایەتیەکان خامۆش بوو.
دەرس وەرگرتن لەم ئەزمونە گرنگە. هەم بۆ ئێمە وەک کۆمۆنیستەکان و هەم بۆ جەماوەری کرێکار و زەحمەتکێش و گەنجان و ژنانی ناڕازی و خەڵکی ئازادیخواز.
بۆ ئەوەی بتوانین ناڕەزایەتی و خۆپیشاندان و خرۆشانە جەماوەریەکان سەرکەوتوبن پێویستە ئاستی توانایی و ڕیکخراوی خۆمان بەرامبەر بەم دەسەڵاتە بزانین تا بزانین لە هەر هەنگاو و دۆخێکدا دەتوانین چۆن بەرەبەرە قەرزەکان لەم حکومەتە گەندەڵە سەرمایەدارانی کورد بسەنینەوە. ئەم کارە پێویستی بە دەست دانە پێکهێنانی ڕیکخراوە جەماوەریەکانە کە لە هەموو شوێنێک بەرامبەر بە دەسەڵاتداران بتوانن هێزی ناڕازی خەڵک ڕیکخراو بکەن و فێری چۆنیەتی خەباتی درێژخایەنی بکەن. ئەمە دەبێ ستراتیژی ئەم دەورەیەی ناڕەزایەتیەکان بێت کە تەجروبەی ئەم چەند ساڵە لە پێکهێنانی دەستەی ناڕەزایەتیەکان لە کاتی ناڕەزایەتیەکاندا پێویستە بگۆڕین بۆ ڕیکخراوی هەمیشەیی و کاری بەردەوام بکەین بۆ جێگرتنەوەیان بە سەندیکاکانی سەر بەدەسەڵات.
وەک بزوتنەوەی کۆمۆنیستیش دەرس وەرگرتن لەم ئەزمونە پێویستە ناسینی کەموکوڕیەکانمان و بەدیلێک بێت بۆ ئەو لاوازیەی کە نەمانتوانیوە ببینە هێزێکی سیاسی ڕیکخراو کە بتوانێ ڕێگە لە ئۆپۆزسیۆنی بورژوازی بگرێ کە ئەم خەبات و ناڕەزایەتیانە بەلاڕیدا ببەن. تەجروبەی ١٧شوباتی ٢٠١١،سەرەڕای دەخاڵەتی هەڵسوڕاوانی کۆمۆنیست لەم ڕاپەڕینە جەماوەریەدا لەدەوری ئەم بزوتنەوە جەماوەریە کۆبوینەوە و لەم پێناوەشدا “پلاتفۆرمی چەپ و کۆمۆنیستەکان”مان دروستکرد، بەڵام ئەم هەنگاوە نەبوە سیاسەتێک کە حزب و گروپە کۆمۆنیستیەکان بکاتە هێزێکی سیاسی کە بەکردەوە لە خۆپیشاندانەکاندا کاریگەری دابنێ و دەخاڵەتێکی کاریگەر لە “ئەنجومەنی سەرای ئازادی”یدا پێ بکا و هاوکات بەشێوەیەکی پراتیکانە سود لەم ناڕەزایەتیانە ببینێ بۆ چونە ناو جەماوەری ناڕازی و پەیوەندیکردن بە هەڵسوراوانی کریكار و خوێندکار و لاوان و ژنانەوە و کاری ناو گەرەک و ناوەندەکان دەست پێ بکا .
لە کاتێکدا ١٧ شوبات یەکەم تەجروبەی سیاسی کرێکاران و لاوان و خەڵکی ئازادیخوازی کوردستانە دژی ناسیونالیزمی کورد و ڕاپەڕینێک بوو دژی خۆشباوەری دەیەیەک بە ناسیونالیزمی دەسەڵاتدار لە کوردستاندا. لەوکاتەدا کۆمۆنیستەکان دەبێ بە شوێن ئەو فرسەتەدا بگەڕێن کە پەیوەندی خۆیان بە جەماوەرە بنیات بنێن و ببێتە ئەو هێزەی کە ئەم ناڕەزایەتیانە بەرەو هەنگاوی سەرکەوتوانەتر بەرێ و ڕیگە بگرێ لەوەی ببێتە قوربانی ساتوسەودا و خۆشباوەری بە گۆڕان و ئیسلامیەکان. ئەمە مەیدانی ململانێی سیاسی بوو کە کۆمۆنیستەکان بە پێی دیدگا و پراتیکی بەرتەسک و سێکتاریستی خۆی نەیتوانی سوود لەم ڕاپەڕینە وەرگرێ و لانی کەم لە دابڕاوی و پاسیڤیزم خۆی ڕزگاربکا.
بەبێ دروستبونی ئەم ڕیزە سەربەخۆ چینایەتیانەی کرێکاران لە حزب و ڕیکخراوەی جەماوەری ناتوانین دەرس لەو شکستانە وەرگرین کە لە خەبات و ناڕەزایتیە بەردەوامەکانی دەیە و نیوی ڕابردوودا لە کوردستان ڕویانداوە. بەبێ جێبەجێکردنی ئەم ستراتیژیە ڕێکخراوەییە بە داخەوە بزوتنەوە جەماوەری و سیاسیەکەمان لە ئاست سەرەتایی پەرژوبڵاوی و ناڕیکخراوی خۆیدا دەمێنێتەوە.
خالید مەجید: بەبڕوای من هۆکارەکان بریتی بوون لە: نەبوونی ئەلتەرناتیڤی سیاسی و رێکخراوەیی، نەبوونی ئاسۆو تاکتیک و ستراتیژی شۆڕشگێرانە بۆ ڕێکخستن و ڕابەریکردنی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی خەڵك دژ بە چینی بۆرژوازی و دەسەڵاتەکەی لە هەرێم.
لەبەرامبەریشدا ئەحزابی سیاسی بۆرژوازی ناسیۆنالیست و لیبراڵ و ئیسلامی چ ئەوانەی لە دەسەڵاتدابوون و چ ئەوانەی ئۆپۆزیسیۆن بوون، رێکخراو بوون و خاوەن دەزگای سەرکوت و پارەو هێزو ڕاگەیاندن بوون، لەم هاوکیشە نابەرامبەرەدا خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیەکان بەزەبری هێزی چەك پاشەکشەی پێکرا.
٢) ناڕێکخراوبوونی کرێکاران و زەحمەتکێشان و فەرمانبەران و جەماوەری ناڕازی هەرێمی کوردستان لەرێکخراوی سەربەخۆی خۆیاندا، لە شورا و ئەنجومەن و رێکخراوە کرێکاریەکان و سەندیکا وئۆرگانەکانی دیکە. (لاوازی ئاستی رێکخراوبوون پاشخانێکی مێژووی هەیە لە هەرێمی کوردستاندا).
٣) پەرشوبڵاوی مانگرتن و خۆپیشاندانەکان لە شارو شارۆچکەکانی کوردستان و سەراسەری نەبوونەوەی لەبەشێك لە شارەکانی دیکە وەکو هەولێر ودهۆک و کەرکوك.
٤) نەبوونی ڕابەری محەلی و سەراسەری
٥) یەکنەخستنی دروشم و داواکاریەکان لەسەر ئاستی شارو شارۆچکەکان و لەسەر ئاستی سەراسەری.
٦) نەبوونی تاکتیکی دروست بۆ گۆڕینی شێوازی خۆپیشاندانەکان و چەقبەستنی لەسەرای ئازادی . دەکرا خۆپیشاندانەکان بگوازرێتەوە بۆ گەڕەك و کارگەو شوێنی کارو ژیانی کرێکاران و زەحمەتکیشان وفەرمانبەران، کە کۆنترۆڵکردنی زەحمەت دەبوو لەلایەن دەسەڵاتەوە.
ئەوەندەی دەگەڕێتەوە سەر دەرس وەرگرتن لە ئەزمون و تەجروبەکان، دەبێ خالە بەهێزو لاوازەکان دەستنیشان بکەین.
بەڕای من ناکرێ هەر باسی خاڵە لاوازەکان بکەین. دەبێ ئاماژە بە هەندێ خاڵی بەهێزی خۆپیشاندانە جەماوەریەکە بکەم.
١) پێکهێنانی ئەنجومەنی کاتی سەرای ئازادی بۆ ڕێکخستن و ڕابەریکردنی ناڕەزایەتیەکان و پێکهێنانی لیژنەکانی وەکو لیژنەی سیاسی و پەیوەندیەکان و دارایی و رێکخستن و ڕاگەیاندن ولیژنەی ئەمنی.
٢) هەوڵدان بۆ یەکخستنی ناڕەزایەتیەکان لە شارو شارۆچکەکانی هەرێم و یەکخستنی دروشم و داواکاریەکان.
٣) چاپکردن و دەرکردنی رۆژنامەی “رۆژانەی خۆپیشاندان”. بڵاوکراوەیەکی تایبەت بوو بە ڕێپێوان و خۆپیشاندانە جەماوەریەکان.
٤) پێکهێنانی تیمێك لە پزیشکان و کارمەندانی تەندروستی لەسەر دەستی کۆمەڵێك لە پزیشك و کارمەندی تەندروستی بۆ چارەسەری بریندارەکان.
٥) بەشداری بەرچاوی ژنان و کچان لە خۆپیشاندانەکان و لە ئەنجومەنی کاتی سەرای ئازادی دا.
٦) رۆحیەتی کۆمەك کردن و کۆکردنەوەی ئیمکاناتی دارایی بۆ بەردەوامبوونی ناڕەزایەتیەکان لەلایەن هاوڵاتیانەوە…..
جه‌مال موحسین: هه‌ڵبه‌ت بۆ هه‌ڵسه‌نگاندن و كۆبه‌ندیه‌كی فراوان و هه‌مه‌لایه‌نه له ١٧ ی شوبات، ئه‌كرێ هه‌موو ئه‌م پرسیارانه بكرێن كه بۆچی وای لێهات؟ ڕۆڵی هه‌ر یه‌ك له حزبه‌كان چی بوو؟ ئاسۆی زاڵ به‌سه‌ر ئه‌و خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تیانه‌دا چی بوو؟ چۆن ١٧ ی شوبات به‌ڕێوه‌برا و ڕابه‌ری كرا؟ ئاستی توانایی و ده‌خاڵه‌تی ڕێكخراوانه‌ی چینی كرێكار و خه‌ڵكی بێبه‌ش به گشتی له كوێدا بوو؟ وه زۆر پرسیاری تری گرنگ و پڕبایه‌خ كه ئه‌توانێ ده‌رگایه‌ك به‌ڕووی ناڕه‌زایه‌تی جه‌ماوه‌ریدا بۆ وه‌لانانی ده‌سه‌ڵاتی بۆرژوا كوردایه‌تی بكاته‌وه… به‌هه‌رحاڵ ئێمه وه‌ك حزب له دوای ١٧ ی شوباته‌وه كۆبه‌ندی خۆمان له‌سه‌ری دا كه له پێگه‌ی حزبدا ده‌ست ئه‌كه‌وێ. من لێره‌دا ته‌نها ئه‌مه‌وێ ئاماژه به چه‌ند خاڵێك بكه‌م:
یه‌كه‌م، خاڵی هه‌ر سه‌ره‌كی نه‌بوونی ئاستی ڕێكخراوبوونی جه‌ماوه‌ری بوو. جه‌ماوه‌ری پێكهاتوو له به‌شه جیاجیاكانی كۆمه‌ڵگا خاوه‌نی ڕێكخراوی تایبه‌ت به خۆیان نه‌بوون، تاكو بەشێوازێكی ڕێكخراو له هه‌وڵی زیاتر یه‌كخستنی جه‌ماوه‌ری بێبه‌شدا بن (دیاره ئه‌مه لاوازیه‌كه تا ئێستاش وه‌ك خۆی ماوه). ئه‌مه‌ش كارێكی كردبوو كه له‌جیاتی ئه‌وه‌ی كرێكاران و كارمه‌ندان و مامۆستایان و… بتوانن له شوێنه‌كانی خۆیان له ئاستی گه‌ڕه‌ك و شوێنی كاریاندا خۆ یه‌كگرتوو و ڕێكخراو بكه‌ن له ده‌وری خواست و داواكاریه‌كانیان، هه‌موو هه‌ر ئه‌هاتنه گۆڕه‌پانێكه‌وه و له‌وێدا كۆئه‌بوونه‌وه. كه ئه‌مه‌ش هه‌موو شاروشارۆچكه‌یه‌كی وه‌ك یه‌ك نه‌گرتبۆوه و وه‌ك پێویستیش سه‌راسه‌ری نه‌ئه‌بۆوه.
دووه‌م، لێره‌وه هه‌ر لایه‌ن و حزبێك یان ڕه‌وتێكی سیاسی بیویستایه و بیتوانیایه ئه‌و گۆڕه‌پانانه جڵه‌و بكات، ئیتر ئه‌یتوانی هه‌ژموونی ئاسۆی سیاسی خۆی به‌سه‌ر ته‌واوی خرۆشانه‌كه‌دا په‌یدا بكات. هه‌روه‌ك بینیمان باڵێكی تری بۆرژوازی كه خۆی له ناسیۆنالیزمی ناڕازی له ده‌سه‌ڵات و ئیسلامیه‌كاندا ئه‌بینیه‌وه، دوای ته‌قه‌لایه‌كی زۆر توانیان ئه‌م كاره بكه‌ن و ئاسۆی خۆیان زاڵ بكه‌ن. ئه‌وان ئامانجی خه‌ڵكیان نه‌بوو، ئه‌وان به دوای ئه‌وه‌وه بوون به‌شێك له ده‌سه‌ڵات بپچڕن له پشكی به‌تاڵانبراوی كۆمه‌ڵگا و له پاروی دزراوی هه‌ر ئه‌و خه‌ڵكه به‌ده‌نگهاتووه. ئه‌وان توانیان خۆ به خواسته‌كانی خه‌ڵكدا هه‌ڵبواسن تا بتوانن ئه‌و مه‌رامه‌ی خۆیان به‌ده‌ستبهێنن. هه‌روه‌ك چه‌ند ساڵێكی كه‌م دوای ئه‌وه خه‌ڵك بینییان ئه‌و حزبانه بوون به به‌شێك له ده‌سه‌ڵات و ئه‌و كوێره‌وه‌ریانه‌ی كه به‌سه‌ر خه‌ڵكیاندا هێناوه. شكسته‌كه بۆ خه‌ڵكی راپه‌ڕیو لێره‌وه بوو كه تووشی خۆشخه‌یاڵیه‌كی كوشنده بووبوو وه پێی وابوو به گۆڕینی ده‌موچاوه‌كانی ده‌سه‌ڵات و شه‌ریك بوونی ئه‌حزابێكی تر كه ده‌م له ’’ناڕه‌زایه‌تی و خواستی جه‌ماوه‌ری‘‘ ئه‌كوتن، ئیتر ئه‌ویش به سه‌ركه‌وتن ئه‌گات. ئیتر ئه‌مه تا ماوه‌ی چه‌ند ساڵێك بووبووه ڕاچڵه‌كانێكی سیاسی بۆ جه‌ماوه‌ر. ئه‌وه بوو بینیمان ته‌نانه‌ت ئه‌و لایه‌نانه توانییان نه‌خشه‌ڕێگه‌ی خۆیان به‌سه‌ر خرۆشان و ئه‌نجومه‌نی سه‌ردا بسه‌پێنن، ئه‌ویش به‌رزكردنه‌وه‌ی دروشمی ’’ارحل‘‘ بوو له پاڵ نه‌خشه‌ڕێگه‌یه‌كدا كه به‌و ئاڕاسته‌یه‌دا بوو. شتێك بوو كه ئاستی خه‌بات و هاتنه‌مه‌یدانی جه‌ماوه‌ر پێی نه‌گه‌یشتبوو وه ده‌ره‌قه‌تی نه‌ئه‌هات و هاوكاتیش ئه‌ڵته‌رناتیڤێك له‌ئارادا نه‌بوو. به‌بڕوای من ئه‌مه هۆكارێكی باشی دایه ده‌ست ده‌سه‌ڵات كه به زه‌بر و سه‌ركوت كۆتایی به ناڕه‌زایه‌تیه‌كان بهێنێ. هه‌رئه‌مه‌ش بووه ده‌ستمایه بۆ ئه‌و هێزه ئۆپۆزسیۆنه بۆرژوازیانه كه دواتر به مه‌رامی خۆیان له به‌شداربوون له ده‌سه‌ڵاتدا بگه‌ن.
سێهه‌م، خاڵێكی تری گرنگ جێگه‌وڕێگه و نه‌خشی كۆمۆنیزم و حزبی كۆمۆنیستی كرێكاری بوو. ڕاسته ئێمه توانیبوومان ڕۆڵێك ببینین و به پێی دانپێنانی دۆست و نه‌یاره‌كانمان شانی ئه‌وه‌مان ڕاته‌كاندبوو كه ده‌خاڵه‌ت له مه‌سه‌له سیاسیه‌كانی كۆمه‌ڵگادا ئه‌كه‌ین، به‌ڵام نه ئه‌وه به‌س بوو، وه نه خۆشمان له‌وه‌وپێشه‌وه و له‌و كاته‌شدا له‌و ئاسته‌دا نه‌بووین ڕابه‌ر و ڕێنوێنیكه‌ر و ڕێكخه‌ر و ئاسۆپێده‌ری ئه‌و ناڕه‌زایه‌تی و خرۆشانانه بین. تاكو نه‌هێڵین ئاسۆی ناسیۆنال ئیسلامی به‌سه‌ریدا زاڵ بێت و زۆرتر به‌ره‌و كۆتایی هاتنی ده‌سه‌ڵاتی بۆرژوا_ناسیۆنالیزمی كورد بڕوات و له جێی ئه‌وه ده‌سه‌ڵات له‌سه‌ر ئیراده‌ی جه‌ماوه‌ری بێبه‌شه‌وه دابمه‌زرێینین. هه‌ڵه‌به‌ته ئه‌م خاڵه‌ش قسه‌ی زۆر هه‌ڵئه‌گرێت، به‌تایبه‌تی حزب له دوای لێدانێكی كوشنده‌وه كه له ساڵی ٢٠٠٠ ه‌وه به ده‌ستی یه‌كێتی به‌ریكه‌وتبوو سه‌ری به‌رزكردبۆوه. بۆیه من ئه‌توانم بڵێم چه‌ند ئه‌وه كه دوای چه‌ند ساڵ توانیمان سه‌ربه‌رز بكه‌ینه‌وه و ته‌نانه‌ت له ڕادیكاڵ كردنه‌وه‌ی ناڕه‌زایه‌تیه‌كان و خواسته‌كان و هه‌تا نووسینی لائیحه‌ی داواكاریه‌كاندا ڕۆڵی به‌رچاومان هه‌بێ، خاڵی پڕشنگدار و یه‌كێك له ده‌سكه‌وته‌كانی ١٧ ی شوبات بوو. به‌ڵام ئه‌وه‌نده‌ش كه نه‌مانتوانی خه‌ت و ئاسۆ بده‌ین به ناڕه‌زایه‌تیه‌كان و ئه‌و خاوه‌ندارێتیه‌ی بكه‌ین به ئاقاری ده‌سه‌ڵاتی جه‌ماوه‌ریدا، ئیتر ئه‌مه خاڵێكی لاوازی گه‌وره بوو و ئێستاش وه‌ك خۆی باقیه. به‌بڕوای من ئه‌مانه وانه و ئه‌زمونن بۆ ناڕه‌زایه‌تی و خرۆشانی ١٧ ی شوبات و بۆ ئێستای ناڕه‌زایه‌تیه‌كانیش پێویسته لێیان وردببینه‌وه. به‌تایبه‌تی كه ئێستا نێوانی خه‌ڵك و ده‌سه‌ڵات گه‌یشتۆته شوێنێكی تر و خواستی وه‌لانانی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته بۆته مه‌سه‌له‌یه‌كی جدی بۆ جه‌ماوه‌ری بێبه‌ش.
به‌هه‌رحاڵ هه‌روه‌ك چۆن جه‌ماوه‌ر وانه و ئه‌زمونێكی له ١٧ ی شوبات وه‌رگرت، ئاوهاش ده‌سه‌ڵاتی بۆرژوا_ناسیۆنالیستی كورد لێی وه‌رگرت. گه‌ر بۆ خه‌ڵك ئه‌وه بووبێ كه نه‌یتوانی به‌په‌رشوبڵاوی و خۆده‌ربازكردن له ئاسۆی بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی و باڵە جیاوازه‌كانی بۆرژوازی به ناسیۆنالیست و ئیسلامیه‌وه هه‌نگاوێكی زیاتر به‌ره‌و سه‌ركه‌وتن بنێ، بۆ ده‌سه‌ڵاتیش له درز و ده‌لاقه‌ی ئه‌و لاوازیانه‌وه خۆیكرده ناوه‌وه و هه‌م توانی سه‌ركوتی بكات و هه‌میش به‌لاڕێیدا ببات.
ئۆکتۆبەر: ناڕەزایەتیەکانی جەماوەر ئێستا رووی لە کۆتایی هێنانە بەدەسەڵات، ئەمە هەنگاوێكی سیاسی پێشکەوتوترە بە بەراورد بە خرۆشانەکانی ١٧ شوبات. بگرە جەماوەر ئەو هێزانەشی تێپەڕاندوە کە ئەوکات جلەوی خۆپیشاندانەکانیان گرتبووە دەست. ئایندەی خەباتی جەماوەر دژی دەسەڵات بەڕای ئێوە بەندە بە چ فاکتۆرێکی سیاسی و جەماوەریەوە؟ جێگاوڕێگاو نەخشی ئەحزابی سیاسی و بەدیلی سیاسی لەم فاکتۆرانەدا چی دەبێت؟
خالید مجید: سەرەتای دەستپێکردنی خۆپیشاندانەکە لە ١٧/٢ لە سلێمانی لە سەرای ئازادی داواکاری خۆپیشاندەران بریتی بوو لە چاکسازی لە دامودەزگاکانی حکومەتی هەرێم و لەناوبردنی گەندەڵی و ئازادی هەڵسوڕانی سیاسی و چارەسەری بێکاری و باشکردنی ژیانی خەڵك و چاکردنی خزمەتگوزاریەکان بوو. بەڵام پاش ئەوەی خۆپیشاندەران ڕوبەڕووی توندوتیژی و لێدان و گرتن و کوشتن و برینداربوون بوونەوە، ئەنجومەنی کاتی مەیدانی ئازادی ڕاگەیاندنێکی لەژێرناوی ( داواکاریەکانی جەماوەری ناڕازی کوردستان)ی بڵاوکردەوە. لەبەرواری ٢٨/٢/٢٠١١ ماوەی دوو ڕۆژ مۆڵەت درا بە پەرلەمان و حکومەت کە کاری جدی بکەن بۆ جێبەجێکردنی داواکاریەکان، بەڵام دوای چەند ڕۆژ سەرۆکایەتی حکومەتی هەرێم ، بە دوو ڕاگەیاندراو کە یەکێکیان بەرواری لەسەر نەبوو، ئەوی تریان بەرواری ١/٣/٢٠١١ ی لەسەر بوو بۆ ئەنجومەنی سەرای ئازادی ناردبوو، تێێدا هاتبوو کە جێبەجێکردنی خاڵەکان پێویستیان بە داڕشتنی بەرنامەی درێژخایەن هەیە تاکو بتوانین چاکسازی بکەین. ئەمە خۆی لەخۆیدا خۆدزینەوە بوو لە جێبەجێکردنی داواکاریەکان، بەتایبەتی خاڵە هەنوکەییەکان.
ئەگەر حکومەت نیازی چاکسازی بوایە، دەبوایە دەستبەجێ هەنگاوی عەمەلی بنایە بۆ جێبەجێکردنی، بەڵام دوای ئەوە دەرکەوت حکومەت و پەرلەمان بەهیچ شێوەیەك چاکسازی ناکەن. بەمەش لەلایەن جەماوەری ناڕازی هەرێمی کوردستانەوە شەرعیەتی یاسایی و حوکمڕانیان لێسەنرایەوە. بۆیە دوبارە بە دەرکردنی پلاتفۆرمێکی دیکە بەناوی ( نەخشەرێگای چارەسەری ریشەیی قەیرانی سیاسی و حوکمڕانی لە کوردستان) لەلایەن ئەنجومەنی مەیدانی ئازادیەوە ڕاگەیەنرا، کە تیایدا دەستبەجێ و بێقەیدوشەرت دەست لەکارکیشانەوەی هەرسێ سەرۆکایەتیەکە ڕاگەیەنرا. ( داوای پێکهێنانی حکومەتی کاتی کرا)، ئەمەش بۆ دەسەڵاتداران زەنگێکی خەتەربوو وە پێیان قبوڵ نەدەکرا و کەوتنە خۆیان و هێرشیان کردە سەر سەرای ئازادی و بە هەموو جۆرە چەکێك لە ١٧ و ١٨و ١٩/٤ داا سەریان کۆنترۆڵ کرد.
لێرەدا مەبەستم ئەوەیە کە داواکاریەکان لە ریفۆرم و چاکسازیەوە گۆڕا بۆ داواکاری و دروشمی لەکارخستنی حکومەت و پەرلەمان و سەرۆکایەتی هەرێم، بەدەستپێشخەری ئەحزابی سیاسی ئۆپۆزیسیۆن وەکو گۆڕان و یەکگرتوو و کۆمەڵ کە لە ئەنجومەنی سەرای ئازادیدا پشکی گەورەیان بەردەکەوت. ئەمەش بۆ گۆڕانکاری ڕیشەیی نەبوو لە سیستەمی حوکمرانی و دەسەڵاتی هەرێم، بەڵکو کارتێك بوو بۆ فشارخستنە سەر حکومەت و پەرلەمان بۆ پچڕینی بەشێکی زیاتر لە دەسەڵات لە چوارچێوەی هەمان سیستەمی سیاسی و ئابوری و ئیرادی هەرێمدا. ئەوکاتەش کۆتاییهێنان بەدەسەلات بوو بە خواست، بەڵام خۆپیشاندانەکان و ناڕەزایەتیەکان بەلاڕێدا بران لەلایەن حزبەکانی ئۆپۆزیسیۆنەوەو سواری شەپۆلی ناڕەزایەتیەکان بوون بە قازانجی خۆیان.
بەڵام لە ئێستادا و لەداوی ئەم مێژووەوە١٧/٢/٢٠١١ دە ساڵ تێپەڕیوە وخواستی کۆتاییهێنان بە حکومەت زیادی کردوە. خەڵك هیچ ئومێدو خۆشباوەڕییەکیان نە بە حکومەت و نە بەحزبە سیاسیە بۆرژوا ناسیۆنالیست و لیبراڵ و ئیسلامیەکان نەماوە. بەتایبەتی حکومەتی بۆرژوا ناسیۆنالیستی کورد دەرگیری قەیرانی ئابوری و سیاسی قوڵی کەمەرشکێن هاتوە و لە توانایدا نیە ئەم قەیرانە تێپەڕێنێ و جێگیری ئابوری و سیاسی دەستەبەر بکات. ناتوانێ وەڵام بە کێشەکانی ناوخۆی خۆی و وەڵام بە داواکاری و داخوازیەکانی جەماوەری ناڕازی بداتەوە و دەست بۆ رێفۆرمی سیاسی و ئابوری بەرێت. بۆیە ئێمە پێمانوایە و پێشبینی دەکەین کە خۆپیشاندان و ناڕەزایەتیەکان دەست پێبکەنەوە و خواست و داواکاریەکانی خەڵکی ناڕازی دەبێت بە خواستی کۆتاییهێنان بەم دەسەڵات و حکومەت و پەرلەمانە.
بینیمان لە ٢/١٢/٢٠٢٠ لەیەکەم رۆژی خۆپیشاندانەکان، مامۆستایان و فەرمانبەران و کرێکاران و زەحمەتکێشان بە دروشمی بڕوخێ پەرلەمان و حکومەت دەستی پێکرد. لە شاروشارۆچکەکانی وەکو قەڵادزێ و رانیەو هەڵەبجەو سەید سادق و کەلار بنکە و بارەگای حزبە دەسەڵاتدارەکان و ئۆپۆزیسیۆنەکانیشیان سوتاند. ئەمە پەیامێك بوو ترسی خستە دڵی حزبە ناسیۆنالیست و ئیسلامی و لیبراڵەکانەوە…
پەیامی بزوتنەوەی ناڕەزایەتی خەڵك کۆتاییهێنانە بەم حکومەت و دەسەڵاتە. بزوتنەوەیەك ئەوەندە بەهێزو قودرەت بێت دەتوانێ ئاڵوگۆڕی شۆڕشگێڕانە ئەنجام بدات، دەتوانێ دەسەڵاتی بۆرژوا ناسیۆنالیست کۆتایی پێ بهێنێت و کۆمەڵگا بەرەو گۆڕانکاری ڕیشەیی بەرێت.سەرکەوتنیشی بەندە بە فاکتەری هوشیاری چینایەتی و ئەڵتەرناتیڤی سیاسی و رێکخراوەیی و ئاسۆو تاکتیك و ستراتیژی شۆڕشگێڕانە.
بەڕای من نەخشەرێگای ئەحزابی سیاسی بۆرژوازی لە هەرێمی کوردستان چ ئەوانەی لە دەسەڵات و چ ئەوانەی بەناو ئۆپۆزیسیۆنن، بەهەموو جیاوازیەکانیانەوە، ئەوەی کە هەوڵ دەدەن رێگاچارەیەك بدۆزنەوە بۆ تێپەڕاندنی ئەم قەیرانە ئابوری و سیاسی و داراییەی یەخەی حکومەتی هەرێمی گرتوە و پارێزگاری لەم فۆرمە لە سیستەمی سیاسی و ئابوری دەکەن و دەیانەوێ رێگا لە شەپۆلی ناڕەزایەتی خەڵك بگرن بەرەو گۆڕانکاری ریشەیی بەقازانجی خەڵك.
بەڵام ئەوەی دەگەڕێتەوە سەر رێکخراوە چەپ و مارکسیستەکان، مەسەلەی سەرەکی لە ئێستادا کۆتایی هێنان بەم حکومەتە و دامەزراندنی دەسەڵاتی خەڵك و بەشداربوونی خەڵکە لە بەڕێوەبردنی کاروباری سیاسی و ئابوری کۆمەڵگادا لەڕێگای شورا و رێکخراوە کرێکاری و جەماوەریەکانەوە.
ئاسۆکمال: ڕاستە ئەم ناڕەزایەتیانە لەگەڵ خۆیدا وشیاری و تەجروبەی کرێکاران و فەرمانبەران و گەنجان و خەلکی ناڕازی دەباتە ئاستێکی باڵاتر و بە دروشمەکانی “نا بۆ دەسەڵاتی ستەمکار، نا بۆ پەرلەمانی کارتۆنی ، نا بۆ ئۆپۆزسیۆنی ساختە” و سوتاندنی بارەگای حزبە دەسەڵاتدار و کۆنە دەسەڵاتدارەکانیشەوە دیارە. یاخود دروشمی “کۆتایی هێنان بە دەسەڵات” ناتوانێ ئەمانە پێوەری ئامادەیی بۆ کۆتایی هێنان بە دەسەڵات بن. شکست هێنانی ڕیفۆرمی دەسەڵات لە لایەن ئۆپۆزسیۆنی بورژوازیەوە یەکسان نیە بە ئامادەیی بۆ کۆتایی هێنانی شۆڕشگێڕانە بەم دەسەڵاتەی سەرمایەداری لە کوردستان لە لایەن خەلکی کرێکار و زەحمەتکێش و لاوانەوە. ئەم ناڕەزایەتیانە بریتین لە بەرگری کردنێکی ناچاری چینی کرێکار و کارمەند وبێکار و کەم دەرامەتەکان بۆ مانەوە و پاراستنی ژیان لەبەرامبەر هێرشی دڕندانەی کەڵەکەی سەرەتایی سەرمایە لە کوردستان.
هەربۆیە دەبێ خوێندنەوەیەکی ترمان بۆ ئەم خەباتە جەماوەریە هەبێ کە پشتی بەستبێ بە لێکدانەوەی ئەو پرۆسەیە لە ململانێی چینایەتی و خەباتی چینایەتی لە کوردستان نەک بەو تێگەیشتنە زاڵەی ئۆپۆزسیۆنی بورژوازی کە لە دژایەتی دەسەڵاتێکی گەندەڵگار و پرۆژەی چاکسازی تایبەت بە شێوازی دەسەڵاتداری و دابەشکردنەوەی پۆست و داهاتدا لە نێو حزبە سیاسیەکانی ئێستادا دەیبینێ .
دوای ئەزمونی دەیەو نیوێک لەم خەباتە جەماوەریە بەردەوامە پێویستی بەوەیە کە هەنگاوە یەک لەدوای یەکەکانی خۆی دیاری بکا تا بتوانێ ڕوبەڕووی هەموو هەوڵەکان و قۆناغەکانی ئەم فشارەی حکومەتی هەرێم و لایەنەکانی بەشدار لەم ڕوتاندنەوە و هەژارکردنەی خەڵکدا بەشدارن، ببێتەوە. مەیدانی ڕووبەڕووبونەوەی سیاسەتی فرۆشتنی کەرتە حکومیەکان و بێکارکردن و درێژەدان بە بڕینی موچە و خزمەتگوزاریەکان وباجگیری و سەرکوت و چەندین مەیدانی تر ئەمڕۆ پێویستیان بە کۆکردنەوەی دەستە ناڕەزایەتیەکان و هەلسوراوانی کرێکاری و جەماوەری و کۆمۆنیست و چەپ و هەموو هێزێکی ناڕازی ئازادیخوازە کە بتوانین ئەم نەخشە سەراسەریانەیە کە دژی پلانەکانی دەسەڵات و کۆمپانیاکانیان بوەستینەوە. ئەم خەباتە جەماوەریە ئێستا لە سەرەتادایە و پێویستی بە ئامادەکاری سیاسی و جەماوەری و ڕیکخراوەییە و نابێ بە هەڵگرتنی دروشمی “ڕامالینی دەسەڵات” پێمان وابێ کاری ئەم خەباتە جەماوەریە تەواوە و ئەو عەسا سیحریەی ڕوخانی دەسەڵاتمان بەسە تا سەرکەوین.
جه‌مال موحسین: ئه‌و پرسیاره‌ی ئێوه زۆر شمولیه و زۆر لایه‌ن له خۆئه‌گرێت، به‌ڵام با من پرسیاره‌كه به‌مجۆره بخه‌مه به‌رده‌م: جه‌ماوه‌ری ناڕازی كه ئێستا هه‌نگاوێك زیاتر له‌پێناو وه‌لانانی ده‌سه‌ڵاتدا چۆته‌پێشه‌وه، پێویسته چ ئاسۆیه‌كی له‌به‌رده‌مدا بێ و به كرده‌وه و له ڕووی سیاسیه‌وه چ ئاڕاسته‌یه‌ك بگرێ؟
سه‌ره‌تا ئه‌وه بڵێم كه هه‌لومه‌رجی ئێستا جیاوازه له هی كاتی ١٧ ی شوبات. ئێستا ده‌سه‌ڵاتی بۆوژروازی كورد ده‌رگیری قه‌یرانێكی حكومه‌تی سیاسی ئیداری و ئابوریه. باڵه‌كانی بوۆرژوازی خۆیان له‌سه‌ر پلان و به‌رنامه‌یه‌ك كۆك نین چۆن له‌و قه‌یرانه هه‌مه‌لایه‌نه‌یه ده‌ربچن، وه بگره پلانێكیان نییه بۆ ده‌رچوون لێی. شكست و بنبه‌ست به جۆرێك ڕووی تێكردوون هه‌ندێكیان خۆگرێ ئه‌ده‌نه‌وه به ناوه‌نده‌وه و هه‌ندێكیان ماوه‌یه‌ك له‌مه‌وبه‌ر باسی هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌ختیان ئه‌كرد. له ڕسته‌یه‌كدا ئه‌وان ئه‌ڵته‌رناتیڤێكیان بۆ ده‌رچوون له‌و دۆخه‌ی خۆیان و كۆمه‌ڵگه‌ی تێكه‌وتووه پێ نییه. له‌ولاشه‌وه ڕووبه‌ڕووی گڕكانی توڕه‌یی و بێزاری خه‌ڵكن له ده‌سه‌ڵاته‌كه‌یان كه له دابینكردنی ژیان و بژێوی و پێداویستیه خزمه‌تگوزاری و ته‌ندروستیه‌كاندا (به‌تایبه‌تی له‌م كاتی په‌تای كۆرۆنایه‌دا) شكستیان خواردووه.
هه‌ربۆیه خواستی خه‌ڵك بۆ وه‌لانانی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته هه‌نگاوی به‌كرده‌وه‌ی هه‌ڵگرتووه، هه‌روه‌ك له خرۆشانه‌كانی ئه‌م دواییانه‌دا بینیمان كه خه‌ڵك هه‌رچی هێما پیرۆزه‌كانی ئه‌وان و باره‌گاكانیانه به پێكهاته‌كانی ناو ده‌سه‌ڵات و ده‌ره‌وه‌یه‌وه سوتاندیان و به‌مجۆره‌ش ده‌ریان خست كه هه‌موویان له یه‌ك ڕیزدا و له دژی خۆیان ئه‌یبینن. ئه‌توانین بڵێین هێزهاوسه‌نگی نێوان خه‌ڵك و ده‌سه‌ڵات به‌و ئاڕاسته‌یه‌دا گۆڕانی به‌سه‌ردا هاتووه كه خه‌ڵك ناڕه‌زایه‌تیه‌كانی ڕووبكاته ڕوخانی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته و ئیتر پرسیاری ئه‌وه له‌به‌رده‌م خه‌ڵكدا قوت ئه‌بێته‌وه كه چۆن ده‌سه‌ڵاتێكی پشت به‌ستوو به ئیراده‌ی ڕاسته‌وخۆ و سه‌ربه‌خۆی خۆی وه‌ك ئه‌ڵته‌رناتیڤ دابمه‌زرێنێ.
ئێستا كرۆكی سیاسی ناڕه‌زایه‌تی خه‌ڵك ڕوو له‌م دوو مه‌سه‌له‌یه‌یه، یه‌ك: خستنی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته و دوو: دامه‌زراندنی ده‌سه‌ڵاتێكی تره كه له‌سه‌ر ده‌خاڵه‌تی ڕاسته‌وخۆی خه‌ڵكی بێبه‌ش پایه دابكوتێ. به‌ڵام هه‌ر یه‌ك له‌م دوو مه‌سه‌له‌یه كه ئه‌بێ ئاسۆی سیاسی جوڵانه‌وه و خرۆشانی خه‌ڵك بێ، پێداویستی سیاسی و عه‌مه‌لی خۆی بۆ هاتۆته پێشه‌وه. ئیتر ئه‌وه‌ی ئایا خه‌ڵكی بێبه‌ش ئێستا چۆن بیر له ڕاپه‌ڕینێكی شۆڕشگێڕانه ئه‌كاته‌وه و چۆن خۆی بۆ ئاماده‌ئه‌كات و چۆن به سه‌ركه‌وتنی ئه‌گه‌یه‌نێت، ئه‌و پرسیارانه‌یه كه له‌به‌رده‌م جه‌ماوه‌ری كرێكار و بێبه‌ش و ناڕازیانی ئازادیخوازدایه. له‌به‌رده‌م هه‌ر حزبێكی سیاسیدایه، كه من پێم وایه جگه له حزبی كۆمۆنیستی كرێكاری هیچ لایه‌نێكی تر به شوێن وه‌ڵامدانه‌وه‌یانه‌وه نییه.
به‌ڵام هه‌ر یه‌ك له‌و كه‌موكوڕی و لاوازیانه‌ی له‌سه‌ره‌وه ئاماژه‌م پێداوه، هێشتا وه‌ك خۆی ماوه. حزبی كۆمۆنیستی كرێكاری و كۆمۆنیسته‌كان به گشتی له‌به‌رده‌م به‌رپرسیارێتی دۆزینه‌وه‌ی ئه‌و وه‌ڵامه كرده‌ییانه‌دان. به‌تایبه‌تی خرۆشانی ئه‌م دواییانه‌ش جارێكی تر نیشانی دایه‌وه كه بەپه‌رشوبڵاوی و به‌هۆی نه‌بوونی ئاسۆیه‌كی شۆڕشگێڕانه‌ی ئه‌وتۆوه كه هه‌نگاو به هه‌نگاو كۆمه‌ڵگا و ناڕه‌زایه‌تیه‌كان به‌ره‌و ڕاپه‌ڕینێكی شۆڕشگێڕانه ببات و له‌م ڕێیه‌وه ده‌سه‌ڵات ڕابماڵێت و هه‌ر لێره‌شه‌وه به‌رده‌كانی بناغه‌ی ده‌سه‌ڵاتێكی بنیاتنراو له‌سه‌ر ئیراده و ده‌خاڵه‌تی ڕاسته‌وخۆی جه‌ماوه‌ر دابنێ، دیسان سه‌ركوت ئه‌كرێن و پاشه‌كشه‌یان پێئه‌كرێته‌وه. ئه‌مه ئه‌و ئاڕاسته‌یه‌یه كه پێویسته ناڕه‌زایه‌تی و جوڵانه‌وه و خرۆشانی جه‌ماوه‌ری بیگرێته به‌ر. هه‌ر ئه‌مه‌شه ته‌نانه‌ت توانای ئه‌وه‌ش په‌یدا ئه‌كات تاكو كاتی ڕاپه‌ڕینی شۆڕشگێڕانه بۆ وه‌لانانی ئه‌م ده‌سه‌ڵاته، خواسته‌كانی خه‌ڵك له دابینبوونی بژێوی و ئازادی ده‌سته‌به‌ر بكات.
بێگومان ئه‌مه‌ش پێویستی به حزبێكی پته‌و هه‌یه تاكو ئه‌م ئاسۆیه بكات به هه‌موو ئاسۆی كۆمه‌ڵگا و هه‌نگاو به هه‌نگاو نه‌خشه بۆ ڕاپه‌ڕین و شۆڕش دابڕێژێ و به‌رپرسانه له هه‌ر سه‌رده‌م و كاتێكی گونجاودا ئه‌و هه‌نگاوانه به كرده‌وه ده‌ربهێنێ.
