وانەکانی سەرکەوتنی کۆبانێ!

عەبدوڵا مەحمود:
کۆبانێ سەرکەوت. چونکە بەرگری لە ژیان، فەلسەفەی خۆراگری و راوەستانی ژنان و پیاوانی چەک بەدەست و خاوەن ئیرادەی سەربەخۆ بوو. سەرکەوتنی کۆبانی رووداوێکی کەم وێنەیە لە مێژووی هاوچەرخی ئەم سەردەمەدا. دیارە ئەم سەرکەوتنە، چۆن سەرکەوتنی تەواوی بزوتنەوە کۆمەڵایەتییە ئینسان دۆست و پێشکەوتنخوازەکان، حزب و ڕیکخراوە سیاسی و جەماوەریەکانیان و سەرکەوتنی بەرەی ئازادیخواز و دنیای شارستانییە، ئاواش شکستی بزوتنەوە کۆمەڵایەتیە کۆنەپەرستەکان، ئیسلامیەکان، شکستی حزب و لایەنە سیاسییە خۆشخزمەتەکان، سازشکارەکان، دژە ژن و دەستگرتو و بە ئیسلام و شەریعەتە. شکستی ئەو دەوڵەت و سیاسەتانەیە، کە لەپشتی هێزە رەشە چنگ بەخوێنەکانی ئیسلامی سیاسی و کەلتوری کۆنەپەرستی ئیسلامی راوەستاون. شکستی ئەو بۆچوون و رەوت و دەوڵەت و رێکخراوە چەپانەیە، کە ئیسلام و ئیسلامی سیاسی پۆلێنی سەر” نەرم، میانەرەو، توندرەو” دەکەن. ئاگاهانە چاو لە راستیە دەپۆشن کە هەرکام لەم رەوتانە یەک ئامانجی هاوبەشیان هەیەو هەرکاتێک ‌هێز بگرن و پایەگایان بە‌هێز بێت، داعشن بۆسەر دڵی کۆمەڵگا.
سەرکەوتنی کۆبانێ، لەبەرامبەر بەدرندەترین رەوتی ئیسلامی وەکو داعش و ئەو پشتیوانییە دەوڵەتییە ئاشکراو بەهیزەی لە پشتی داعشەوەیە، تۆمارکردنی سەرکەوتنیکی مێژوویییە بەدەستی ئینسانی خاوەن ئیرادە و سەربەخۆ، کە شایانی وانە لێوەرگرتنە لەلایەن بەرەی ئینسانیخواز و پێشکەوتنخواز و دنیای شارستانی سەردەمەوە. دیارە وانەکانی ئەم نەبەردە لەم برگە دیاریکراوە مێژووییە کورت مەودایەدا، زۆرن. ئەم بابەتە کورتە لە بنەرەتدا هەوڵێکە بۆ نیشاندانی سەرەکیترین وانەکانی سەرکەوتنی کۆبانی و وانەدادانی داعش و پشتیوانە ئاشکراو نهێنییە، نێودەوڵەتی و دەوڵەتی و ناوچەییەکانە.

خۆ بەڕێوەبردن
بەر لەهەموو شت پەنابردنی جەماوەری خەڵک بۆخۆبەڕێوەبردنییان و بەرپرسیاریەتی بۆ دامەزاراندنی دەسەڵاتی خۆجێی، دوور راگرتنی جغرافیایەکی فراوانی کوردستانی سوریا لە فەزا و کەشی جەنگ و بەیەکدادانی تیرۆریستی لە سوریادا، هەنگاوێکی گرنگ و بریارێکی ژیرانەیە. هەروەهاپشت بەستن بە تواناکانی تاکەکان بێ گویدانە ناسنامەی ئتینیکی و دینی و رەگەزی، پەیرەوکردنی پرانسیبی هاوسەرۆکی” یەکسانی ژن و پیاو لە پرسی سەرۆک و جێگری سەرۆکدا” پێشرەویەکی گەورە و وەستانەوەیەکی بەجێ و شایانی پشیتوانییە لە چاو سیستەمی دیموکراسی پەرلەمانی لەسەرەوە و سیستەمی نوێنەرایەتی، کە تاکەکان لە ئینسانی خاوەن ئیرادەوە دەکاتە دەنگدەری بێ ئیرادە لە دیاریکردنی چارەنوسی خۆیاندا.
دامەزراندنی دەسەڵاتی خۆجێی “کۆمۆنەکان” لە کانتۆنەکانی جزیرە و عفرین و کۆبانێ لە کوردستانی سوریا، لەناو دۆخی جەنگ و کەشێکی نا شۆرشگێرانەو ئاڵۆزکاوی ژێر هەرەشەی هەمەلایەنەو بەردەوامدا، سەرباری رەخنە و سەرنج و تێبینییە زۆرەکان، وانەیەکی گرنگە. کە پێمان دەڵێت لە دڵی هەر دۆخێکدا دەشی ئینسانە خاوەن ئیرادەکان، دۆخی تایبەتی تر بخوڵقێنن، کە ئینسان تیایدا بەهای هەبێت، خاوەن ئیرادە بێت. دیارە خەڵکانێک کە خۆیان بەرپرسی خۆ بەرێوەبردن و دانانی یاسا و پاراستنی ئاسایش و ئارامی خۆیان بن. بەدەستی خۆیان ژیان و گوزەرانی خۆیان، دیاری بکەن و بچەرخێنن. تاکەکانی خاوەن ماف و ئازادی بن و یاساو ریسای مۆدێرن زاڵ بێت. ئەو جەماوەرە بۆ پاراستنی ئەم ئیرادەیە، ئەو ماف و ئازادیانەی هەیانە و ئەم ژیانە کە خۆیان بریاریان لێداوەو و هەڵیان بژاردووەو مافی ئینسان تیایدا پارێزراو رێزلێگیراوە، ئامادەن بە هەموو شێوەیەک بەرگری لە مانەوەو پاراستنی بکەن. ئەم خۆراگری و وەستانەوەیەی ژنان و پیاوانی کۆبانێ و ئەو پشتیوانییەی لە دنیادا بەدەستی هێنا، لە پایەترین ئاستیدا، بەرهەمی بەرگریکردن بوو لە ژیان و ماف و ئازادیەکانی خۆیان، کە بە ئیرادەی خۆیان، بریاریان لێداوە.

پشت بە توانایی خۆبەستن
بێ ئیرادەکردنی ئینسان و توانایەکانی، بەنەخشەوە لە سەراسەری دنیادا، بۆرژوازی و دەوڵەتەکانی کاری بۆ دەکەن. ئامانجیش لەوە ئەوەیە کە بە کۆمەڵانی خەڵک بڵێن ئەوەی کە ئێوە دەپارێزێت. ئەو نەزمەی دامەزراوە، ئەو سیستەمەی بەرێوە دەبرێت. ئەو ئارامی و ئاسایشەی بەرقەرارە. هەموو کاری دەوڵەت و ئەو نوخبە” بژاردە سیاسی” ە یە، کە ئێوە دەنگتان پێی داوە. کاری بەرێوەبردنی کۆمەڵگا، دانانی یاساکان، بەرگریکردن، پاراستنی ئەمنیەت، وەستانەوە بەرووی هەرەشەی دەرەکی و ناوخۆیی، بەرگری لە خۆکردن، کاری ئیوە نییە، کاری دەوڵەت و سوپای پیشەیی و دەزگا هەمەرەنگە سیاسی و یاسایی و هەواڵگری و مخابەراتی و…تاد، کانە. ئەمانە بەخەڵکی ئاسایی ناکرێت، لەم رێگایەوە بێ ئیرادەکردن بەیاسایی کراوە.
کۆبانی ئەم درۆیەی بە کردەوە نیشانی دنیادا، کە سەرکەوتن لەجەنگ و پاراستنی ژیان گوزەران و بەرگری لەخۆکردن، بەر لەوەی چەک بریاری لێبدات و سوپا بیپێکێت، و دەوڵەت زامنی سەرکەوتنی بکات، ئیرادەو باوەر بە توانایی خۆکردنە. خۆ رێکخستن و پاراستنی سەربەخۆیی سیاسی و بریاردانە. لە سوپای زەبەلاحی ئەمریکاو غەربی هەڵکێشراو لە چەک و جبەخانەدا، تا سوپای زەبەلاح و نوقمی چەکی پێشکەوتوی دنیا لەحکومەتەکەی ئەفغانستانەوە تا عێراق بەو هەموو توانایە داراییەی هەیانە، لە هیچ کام لەو شوێنانە نەیانتوانییوە دەستی گروپە ئیسلامیەکان لەسەر ژیان و گوزەرانی خەڵک کۆتا بکەن و ئارامی و ئاسایش بگێرنەوە. لەکاتێکدا ژنان و پیاوانی کۆبانی بە راوەستاوی خۆیان، بە بریاردانیان بۆ بەرگری لە ژیان، بە خستنە گەری توانایی خۆیان، داعشیان بەو پشتیوانییە دەوڵەتی و ناوچەیی هەیانبوو، تێک شکاند. بەوەش ئەو درۆیەیان نیشانی دنیادا، کە دەکرێت و دەشێت، بێ ئەمریکاو غەرب، بێ پشتیوانی دەوڵەتی، بێ سازش و مل کەچ کردن، بێ خۆشخزمەتی… گەورەترین و درندەترین هێزو دەوڵەت تیكبشکێنرێت و گەورەترین ئوردوی پشتیوانیش لە دنیای شارستانیی سەردەم، بۆ پشتیوانی و کۆمەك لێوەرگرتن بۆخۆی رابکێشێت. کۆبانی دنیای لە توانایی و ئیرادەی ئینسان و درۆی زەبەلاحی توانایەکانی ئەمریکاو غەرب و نۆکەرە ناوچەیەکانی، بێدارکردەوە. ئەمە دەرسێکە ناتوانرێ فەرامۆش بکرێت.

بەشداری ژنان
نەخشی ژنان لە خۆ بەڕیوەبردن و کۆمۆنەکاندا، لە کۆرو كۆمەڵەو ڕیکخراوە جەماوەری و نەقابەکاندا، لە خۆراگری و راوەستاویان تا بەشداری چالاکانەیان لە جەنگی روبەروبونەوەی داعشدا، بەشێوەیەکی بەرجەستەو بە بەشداری نزیکەی ٤٠%، حاشاهەڵنەگرە. دیارە پێشتر لە بزوتنەوەی شۆرشگێرانەی خەڵکی کوردستاندا، ژنان کەم تا زۆر رۆڵی خۆیان لە مەیدانی جەنگدا بینیووە، بەدیاریکراویش بەدوای شۆرشی ئێراندا، نەخشی ژنان لە شوراکان و بەرگریدا تا بەشدارییان لە ریزەکانی پێشمەرگەی کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی ئێراندا، لە جەنگی پارتیزانی دژ بە جمهوری ئیسلامی و راستیەکی جێگیرە. بەڵام بەشداری ژنانی کۆبانی لە پاڵ پیاواندا و لە بەرەیەکی فراوانی جەنگی روبەرووبونەوەی بەردەوامی چوار مانگەدا، لە مێژووی بزوتنەوەی شۆرشگێرانەی ناوچەکەدا، کەم وێنەیە. ناسیونالیزمی کورد، ٢٣ ساڵە لە کوردستانی عێراقدا دەسەڵاتی بەدەستەوەیە، کار لەسەر بئیرادەکردنی ژنان دەکات. وایان نیشان دەدا کە ژنان توانای پیاوانیان نییە، زەعیفەن. جەنگ و روبەروبونەوەی چەکداری بە ژنان ناکرێت. لەوانەش واوەتر… نەک هەر زاتی گۆرینی یاساکانی باری کەسێتی و یاسا دژە ژنەکانیان نەکردووە، بەڵکو لەدژی هەر هەوڵێکی بزوتنەوەی یەکسانیخوازی ژنان وەستاونەتەوە کە تێکۆشابێت بۆ گۆرینی یاساکان و گێرانەوەی بەهای ئینسانی بۆ ژنان. تەنانەت تاکو ئێستا یاساکانی پەیوەند بە ژنان، سەرچاوەکەیان شەریعەتی ئیسلامە، دەسەڵاتی سیاسی و تەنانەت ئۆپۆزیسیۆنی بۆرژوازی کوردی، بە توندی خۆیان بە رەوتە ئیسلامیە کۆنەپەرستەکانەوە گرێداوە، وە بە ئاشکرا بەرگری لە سەوابیتە دینیەکان دەکەن و ئامادەنین، یاساکان بە قازانجی ژنان بگۆرن و دەست لە پیاوسالاری هەڵگرن. کۆبانی، نیشانیدا کەئەگەر ژنان، مافەکانیان بەرەسمی بناسرێت، ئەگەر رێگایان پێبدرێت، هیچیان لە پیاوان کەمتر نییەو ئەوانەی دەڵێن ژنان زەعیفەو ناقس عەقلن، بەراستی خۆیان ناقس عەقڵن. یەکێکیش لە دەستکەوتەکانی خۆڕاگری و بەشداری چالاکانەی ژنان لە جەنگی رووبەرووبوونەوەی داعشدا، مەرسومی یەکسانی ژن و پیاو بوو، کە لە بە فەرمی ناسینی مافەکانی ژناندا، لە ناوچەکەدا کەم وێنەیە.

ڕێگا چارەیەکی تر
لەهەر گۆشەیەکی ئەم دنیایە گرفتێک و ئاڵۆزکاویەکی قوڵ هاتبێتە پێشەوە، بەریەک کەوتنێکی زبری ئیتنیکی، مەزهەبی، یاخی بوونێکی چەکداری، شۆرشێک، بزوتنەوەیکی جوداخواز،جەنگی نێوان وڵاتەکان، تا کێ بەرکێی ناوچەیی، تا سەرهەڵدانی گروپێێکی هەرەشەئامێزی چەکداری، هاتبێتە ئاراوە… بۆرژوازی و دەوڵەتەکانیان، لە پێش هەمویانەوە ئەمریکاو غەرب دەستێوەردانی خۆیان، کردۆتە عادەتێکی جێگیر. وە لە ژێر ناوی پاراستنی هاوڵاتیان، بەرگری لە دیموکراسی، خستنی دیکتاتۆرەکان، لەبەین بردنی گروپە یاخیەکان، گێرانەوەی ئارامی، کۆتایی هێنان بەتیرۆر…تاد، ویستویانە رەوایەتی بە دەستێوەردانی خۆیان بدەن و ئەوەیش کە لە چواچیوەی دەستێوەردانەکانیان، جیگای گرنگی پێدان بووە، دەستێوەردان و رێگاچارەی سەربازی بووە. ئامانجی سەرەکی ئەم دەستێوەردانانەش بەجیا لە ململانیی پاوانی دەسەڵات و باڵادەستی و بەسەر دنیادا، رێگەگرتن بووە لەسەرهەڵدانی بزوتنەوەی پیشکەوتنخوازنەو چەپ و کۆمۆنیستی، کە بچنە مەیدانی بەرامبەركی گەورە کۆمەڵایەتیەکانەوە. وە هەوڵی بەنەخشە بووە بۆ رێگە گرتن لەوەی خەڵک خۆی ئیرادەی خۆی بخاتە گەر و وەڵامی کارساز بداتەوە بەو دۆخانەی دێنە پێشەوە. تەنانەت هەمیشە ئەو هێزو حزب و گروپانەی وەکو هەرەشە ناوزەدکروان هەمیشە زۆر زیاتر لە توانایی و قەبارەی خۆیان، قەبە و زل کراون تا لە چاوی رای گشتی ناوخۆ و دنیاوە رەوایەتی بە دەستێوەردانی خۆیان بدەن. وە رێگە بگرن لەوەی کەسی تر خۆی بۆ بەرەنگاری و روبەروبوونەوە ئامادەبکات و لەمەیدانەکەدا دەربکەوێت. کۆبانێ ئەو دەرسەی نیشانی دنیادا، ئیرادەو توانایی نواندنی ئازادانەی ئینسان خۆی و پاراستنی سەربەخۆی خۆی، زۆر کاریگەرتر و زامنی سەرکەوتنی زیاترە تا چەکو جبەخانەو دەستێوەردانی دەرەکی ئەمریکاو غەرب و هاوکارە ناوچەییەکانیان. کۆبانی نیشانیدا بۆ کۆتاکردنی دەستی گروپە ئیسلامیەکان، لەهەر شێوە درندەکەشیان، لەهەر شوێنێکی دنیا، توانایی و خۆراگری خەڵک خۆی زامنی تێکشکاندنیانە، نەک دەستێوەردانی سەربازی دەرەکی و رێگاچارەی ئەمریکا و غەرب. بە کردەوە دەرهاتووە سیاسەتی ئەمریکا و غەرب لەهیچ شوێنێکی دنیا نەک نەیتوانیوە، دەستی تیرۆرە تیرۆریزم کۆتا بکات و ژینگەی سەرهەڵدانی قاعیدەو داعش و هاوشیوەکانیان، لەبەین بەرێت، بەڵکە بۆتە هۆی ئەوەی لە منداڵدانی هەرکام لەو رەوتانە و فەزای دەستێوەردراوی وڵاتانەدا، کە ئەمریکا و غەرب پشکی شیریان تیایدا بووەو هیزی سەربازیان بۆی خستۆتە گەر، رەوت و گروپی ترسناکتر چاویان کردۆتەوەو ژینگەش بۆ هەڵسوران و تەراتێنیان زیاتر بووە. کۆبانی رێگایەکی تری خستە بەردەم ئینسانی ئەم سەردەمە بۆ روبەرووبوونەوەی تیرۆر و ئیسلامی سیاسی، ئەویش خۆ رێکخسسینی هوشیارانەی خەڵک و خستنەگەری توانایی خۆیانە، بۆ لەناوبردنیان نەک چاو برینە ئەمریکاو غەرب و نۆکەرە ناوچەیی و هێزە خۆشخزمەتیەکانیان. کۆبانێ جارێکی تر گێرانەوەی ئیرادە بۆ ئینسان خۆی، نیشاندایەوە، بژی کۆبانێ.
ئەم وانانەی سەرکەوتنی کۆبانی، نیشانی دنیای شارستانی و ئینسانی ئازادی دا، بۆ خەڵکی دنیا بەگشتی و بە دیاریکراویش بۆ خەلکی کوردستانی عێراق، زۆر ئەزموندەن… پێویستە خەڵکی ئازادیخوازی کوردستان… ژنان و پیاوانی ئازادە، بەدەستیانەوە بگرن و لە ریزێکی سەربەخۆ و رێکخراودا، ریزەکانیان یەک بخەن و تاقیکردنەوەی سەرکەوتوانەی کۆبانی بەدەستەوە بگرن بۆ کۆتایی ‌هێنان بە داعش و هەرەشەکانی… بەداعشە چەک بەدەستەکان و داعشە بێ چەکەکانیان، کە لەناو شارو شارۆچکەکانی کوردستاندا و بەو زەمینەیەی دەسەڵاتی سیاسی بۆ فەراهەم کردون، ئامادەییان هەیەو هەرەشەن لە ئایندەی کۆمەڵگای کوردستان و ئازادیخوازی…

ناوەراستی فێبریوەری ٢٠١٥
abdulla.mahmud@gmail.com