hkkurdistan
عوسمانی حاجی مارف
ڕاگەیاندنێک لە لایەن “ئەنستتیووتی وۆرک بۆ گەشە پێدانی دیمۆکراسی-ڕیکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و ئەندام پەرلەمانەکان”، بڵاوکراوەتەوەو داوادەکەن ڕیفراندۆم دوابخرێت، بەو پێیەی باس و پرسی ڕیفراندۆم بۆتە مەسەلەیەکی جدی و بوارێکی فراوانی داوە بە ململانێی سیاسی و لەوەش گرنگ تر پەیوەندە بە ئایندەو چارەنوسی خەڵکی کوردستانەوە، لە هەمان کاتدا کردنەوەی فەزایەکە بە بەشداری و دەوری خەڵک بڕیار لەسەر جیابونەوە یان مانەوە لەگەڵ عێراقدا دەدرێت، بۆیە پێویستە بە وردی مامەڵەی بکرێ و کاری لەسەربکرێت، هەروەک لەم ڕاگەیاندنەی “ئەنستتیووتی وۆرک بۆ گەشەپێدانی دیمۆکراسی” هاتوەو دەڵێن ” بەدور بێت لە بەرژەوەندی حیزبایەتی و کەسایەتی” بەڵام بابزانین ئایا چۆنیەتی داواو پێشنیارەکەی ئەم “ئەنستتیوتی وۆرکە” بۆ خۆی توانیویەتی ڕەچاوی دورکەوتنەوە لە بەرژەوەندی حیزبایەتی بکات، بە بۆچونی من نەخێر وایان نەکردووە، چونکە ئەو چوارچێوەو داوایانەو پێشنیارانەی کە “ئەنستتیووتی وؤرک” داوای دەکات گوزارشە لە بەرژەوەندی سیاسی و حیزبایەتی چەند لایەنێک بەتایبەتی بزوتنەوەی گۆڕان.
لەڕاستیدا پێم باشە وادەی ڕیفراندۆم دوابخرێت بەڵام نەک بۆ کاتێکی نادیار بەڵکو بەدیاری کردنی ئەوەی ئایا بۆ سێ مانگی تر یا شەش مانگی تر..! هۆکەشی بۆ دابین کردنی زیاتری دەورو بەشداری خەڵک بێت، بەڵام ئەو مەرجانەی ”ئەنستتیووتی وۆرک” دایان ناوە بۆ دواخستنی ڕیفراندۆم مانای ئەوەیە نایانەوێت بچنە پای ئەم ڕیفراندۆمە گەر بەرژەوەندیەکانی خۆیان دەستەبەر نەکات، ئیتر جێگاو ڕێگای ئیرادەو دەوری خەڵک لە ئەجندایاندا هیچ مانایەکی نیە، پێویستە ئەوە بڵێین دواخستنی ڕیفراندۆم لەو لایەنەوە پۆزتیفە کە هەوڵبدرێت فەزایەکی کراوەترو ئازادانە تر دابین بکات بۆ دەورو دەخاڵەتی خەڵک، بۆ زیاتر ڕۆشن کردنەوەی خودی ڕیفراندۆم و سەربەخۆیی کوردستان تا بوارێکی زیاتر هەبێت لەبەردەم خەڵکدا بۆ بەشداری زۆرترین کەس و بۆ بیرکردنەوە لەو بڕیارەی ئەیدات بە بەڵێ یان نەخێر بۆ سەربەخۆیی، فەراهەم کردنی ئیمکاناتی ماددی و میدیایی بە یەکسانی بخرێتە بەردەم هەموو لایەنەکان و فرسەتی زیاتر بخوڵقێنێ بۆ ململانێی لایەنە سیاسیەکان تا بانگەشەی سیاسی بۆچونەکانی خۆیان دەربارەی دەنگدان و چارەنوسی کوردستان و دامەزراندنی دەوڵەت ڕاگەیەنن، لەم لایەنەوە جێگای خۆیەتی داوای دواخستنی ڕیفراندۆم بکرێت بۆ سی مانگ یان شەش مانگ. ئەم شێوازەیە دەتوانێ تەعبیر بێت لەوەی کە ئامانج لەدواخستنی ڕیفراندۆم دەورو دەخاڵەتی زۆرینەی خەڵکە بۆ بڕیار لەسەر چارەنوسی خۆیان، بەڵام مەرجەکانی “ئەنستتیووتی وۆرک” تەنها لە چوارچێوەی کێشەکانی نێوان حزبەکانی دەسەڵاتداردایە کە دوو ساڵە پەرلەمانەکەیان داخستووەو ئەمسەرو ئەوسەری پێدەکەن، بە ئاشکرا بۆ داوای دواخستنی ڕیفراندۆم لەیەکەم خاڵدا دەڵێن “گرنگترینیان کاراکردنەوەی پەرلەمانە”، ئەم مەرجە بێ پێچ و پەنا داواکردنی بەش و ئیمتیازی زیاترە بۆ دوای ڕیفراندۆم کە چەند لایەنێکی سیاسی دەیانەوێت لەگەڵ پارتیدا شەریک بن، هەر بۆ ئەم مەبەستەیانە نایانەوێت کات دیاری بکەن، بەڵام هەرکات پەرلەمانە کارتۆنیەکەیان دەرگای هەولێری بۆ خرایە سەر پشت بەبێ ئەوەی حساب بۆ دەوری خەڵک و هیچ شتێکی تر بکەن ئامادەن قەبوڵی ڕیفراندۆم بکەن و بەناوی ڕێکخستنی ماڵی کوردەوە دەستدەخەنەوە ناو دەستی پارتی، هەروەها باقی مەرجەکانی تر کە نوسیویانە جگە لەوەی پەیوەندی بە جێبەجێکردنی ڕیفراندۆمەوە نیە بۆ خۆشیان زۆر گرنگ نیەو باسێکی نامێنێت.
بەشێکی تری مەرجەکانیان بۆش و بێ مانایەو هیچ دەورێكی نیە لە بابەتی ئەوەی دەڵین “ئامادەکاری و داڕشتنی پلانی تۆکمەی سیاسی و ئابووری و سەربازی، دەربازکردنی حکومەتی ھەرێمی کوردستان لەم ھەموو قەیرانەی کە لەئێستادا تووشی ھاتوە، بەنیشتمانی کردنی ڕیفراندۆم”ە ئەم جۆرە لە مەرج جگە لەوەی هیچ مانایەک نادات بە دواخستنی ڕیفراندۆم، دوبارە مانای داواکردنی ڕێکەوتنی هێزەکانە لەنێوان خۆیاندا بە دور لەئیرادەو دەوری خەڵکی، ڕێکەوتنە لەسەر جۆری ئەو دەوڵەتەی حزبە بۆرجوا ناسیۆنالستەکان مەبەستیانە بە ناوی دەوڵەتی کوردیەوە دەسەڵاتی خۆیان بپارێزن.
ئەو خاڵە کە ئاماژە دەکات بە چارەسەر کردنی قەیرانەکان، ئەوە نابینێت کە بەشێکی سەرەکی قەیرانەکان پەیوەندی بە هەل و مەرجی نالەباری گێژاوو ناجێگیری سیاسی ئێستاو پێشوی کوردستانەوەیە کە دەوڵەت دانەمەزراوە، واتە بە پێچەوانەوە سەربەخۆیی کوردستان و دامەزراندنی دەوڵەت دەتوانێت وەڵامی بەشێکی زۆری ئەو قەیرانانە بێت کە خۆیان باسی لێوەدەکەن، سوڕانەوەو باس کردن لە چارەسەری ئەم قەیرانانەو کردنی بەمەرج بۆ پێش ڕیفراندۆم و سەربەخۆی، مانای ئەوەیە ئامادەکاریەکان هیچ کات پێک نایەت، نە ڕیفراندۆم دەکرێت و نەکوردستان سەربەخۆ دەبێت، چونکە ئەوە ئاشکرایە ئەو قەیرانانەی ئێستا دەرگیری حکومەتی هەرێم بووە، بۆخۆی ئاکامی ئەو هەلومەرجە لە گێژاوو ناجێگیری سیاسیەیە بە مانەوەی دەسەڵاتی حزبەکانی کوردایەتی لە چوارچێوەی عێراقی فیدراڵی و پەیوەست بون و دانەبڕانیانە بە دەوڵەتی عێراقەوە، تا هەلومەرجی سیاسی کوردستان بەم وەزعەی ئێستا بمێنێتەوە چارەسەری ئەو قەیرانانە بن بەستەو نابێت، ئەتوانم بڵێم بە پێچەوانەوە دامەزراندنی دەوڵەت بۆ خۆی ئەتوانێت دەوری هەبێت لەوەڵام بە بەشێکی زۆری ئەو قەیرانانە.
تەنها خاڵێک کە جێگای سەرنجە خاڵێ سێ یەمە کەدەڵێن “ئاوڕدانەوەی جدی لەژیان و گوزەرانی خەڵک کە لەئێستادا خراپترین گوزەرانیان ھەیە” هەڵبەتە ژیان و گوزەرانی خەڵک گرنگترین مەسەلەیەو کێشەیەکی گەورەیە، جا ڕیفراندۆم بکرێت یان نەکرێت، کوردستان سەربەخۆ بێت یان سەربەخۆ نەبێت، دەبێت ئەم کێشەیە وەڵام بدرێتەوە، نابێت ببەسترێتەوە بە ڕیفراندۆم و چارەنوسی کوردستانەوە یان نابێت بکرێت بە مەرج بۆ بەشداری لە ڕیفراندۆمدا، دانانی ئەم خاڵە بە مەرج بۆ ڕیفراندۆم واتە مامەڵەکردن بە ژیان و گوزەرانی خەڵکەوە دەکرێت، “ئنستتیووتی وۆرک” جگە لەوەی لەسەر ئەم خاڵە جدی نین و بە گرنگ باسیان نەکردووە، هەروەها بەکارهێنانی دەستەواژەکەشیان زۆر لاوازە دەڵین “ئاوڕدانەوەی جدی لەژیان و گوزەرانی خەڵک..” واتە جگە لەوەی ئەم خاڵە ئارایشدان و ڕەنگ کردنی ڕاگەیاندنەکەیانە و جۆرێکە لە مامەڵە بە ژیانی خەڵکەوە لەهەمان کاتدا زۆر بۆشیان مەبەست و مەسەلە نیە، چونەکە ئاوردانەوە مانای پێداگری نیەو ڕێگا چارەیەکیش ناخەنە دەستوری کارەوە.
لە کۆتاییدا ئەوە ماوە بڵێین داواکەی “ئنستتیووتی وۆرک ” و حزبەکانی بەشدار لە دەسەڵاتدا بۆ دواخستنی ڕیفراندۆم بەردەوامی ئەو هەراو کێشانەی نێوان خۆیانە کەچۆن هەرلایەکیان ئیمتیازو بەشی زیاتریان هەبێت لەدەسەڵاتدا، هەرچەندە ماوەی دواخستنی ڕیفراندۆم دیاری ناکەن بەڵام هەرکات پارتی بۆ ڕۆژێکیش دەرگای پەرلەمانەکەی بۆ کردنەوە خۆیان ڕادەستی جێبەجێکردنی ڕیفراندۆم دەکەن.
